I- THÂN THẾ
Ni trưởng thế danh Nguyễn Thị Đầy, sanh năm 1932, tại xã Hữu Định, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre. Xuất thân trong gia đình trung lưu gia giáo, thân phụ là cụ ông Nguyễn Thành Phương (tự Đại), thân mẫu là cụ bà Đinh Thị Trữ. Từ thuở ấu thơ, Ni trưởng có khí chất thông tuệ, ham mê học hỏi, lại có duyên sâu với Tam bảo, trưởng thành phát tâm xuất gia, tuy bị thân phụ ngăn trở nhưng chí xuất trần cương quyết không lui sụt. Năm mười bảy tuổi, Ni trưởng quy y thế phát với Hòa thượng hiệu Trí Linh, trụ trì chùa Vĩnh Thành, xã Tam Phước, Châu Thành, Bến Tre, được pháp danh Giác Tăng, hiệu Nhựt Đức, tên thường gọi là Như Đức, thuộc gia phong Lâm Tế Chánh Tông đời thứ 41.
II- TU HỌC
Sau khi thọ giới Sa-di-ni, Ni trưởng tập học pháp sơ cơ, siêng năng chuyên cần công quả, chuẩn bị nền tảng dài lâu. Năm 1952, Ni trưởng thọ giới Thức-xoa tại chùa Huê Lâm, quận 11, Sài Gòn, trong khung cảnh trang nghiêm của Ni đoàn, thúc giục tinh thần cầu tiến. Năm 1954, Sư bà Bạch Vân thượng Như hạ Minh mở khóa Phật học Sơ đẳng, ni chúng về tựu học hơn ba mươi vị. Lúc này Ni trưởng với độ tuổi thành niên, thấy rõ bước đi của hàng thích nữ cần mở rộng học vấn, Ni trưởng cầu y chỉ với Sư bà Viện chủ, trở thành con trong nhà đạo. Năm 1958, Ni trưởng cùng một số huynh đệ thi đậu khóa tuyển sinh vào Trung Đẳng Phật học do quý Hòa thượng Ấn Quang tổ chức, được đưa vào nhập học Ni trường Dược Sư. Năm 1959, Ni trưởng tấn đàn thọ Cụ túc giới tại Dược Sư, nghiễm nhiên dự vào tăng số.
Trải qua mười năm đèn sách, từ Cao – Trung I đến Cao – Trung II, Ni trưởng tốt nghiệp mãn khóa, cùng chư ni đồng lớp theo học Dự bị khoá Đại học Vạn Hạnh năm 1968, Ni trưởng luôn cần mẫn chăm chỉ, thành tựu gia phong của bậc Ni tài. Những năm theo học ở trường Dược Sư, Ni trưởng được chọn làm Thư ký, lo giấy tờ hành chánh, lý lịch ni chúng, sách vở thư tịch. Tính cách nghiêm trang, cẩn thận, luôn tìm học những điều mới lạ, giữ gìn trọn vẹn công việc của trường, Ni trưởng được sự tín nhiệm của quý Sư bà lãnh đạo, sự đồng thuận của huynh đệ cùng lớp.
III- HÀNH ĐẠO
Năm 1968, Ni trường Dược Sư mở khóa chiêu sinh mới, thành lập Ban Giám đốc từ lực lượng chư Ni trưởng tài đức. Kế vãng khai lai, báo Phật ân đức là chí nguyện cao đẹp của một đời học hạnh, Ni trưởng nằm trong Ban Lãnh đạo Ni trường, cùng chia sẻ trách nhiệm duy trì mạng mạch Phật pháp. Với cương vị Thư ký, vừa là Giáo thọ, vừa trông coi quy củ, nhắc nhở sách tấn chúng ni, Ni trưởng là bậc thầy từ hòa đức độ, uy nghiêm nhưng hết lòng với chúng.
Năm 1971, Ni trưởng theo dự học khóa thiền hàng tháng tại Tu viện Chân Không, Vũng Tàu. Năm 1976, sư bà Bạch Vân viên tịch, di chúc Ni trưởng kế thế trụ trì. Trọn vẹn báo đền ân thầy tổ, cùng trách nhiệm với Ni trường đào tạo chúng ni, Ni trưởng vâng giữ Trụ trì chùa Bạch Vân, đồng thời ủy nhiệm Ni trưởng Như Tâm – Phó Trụ trì thay mặt chăm lo Tam Bảo. Ni trưởng vẫn thường lui tới mỗi khi có việc cần. Sau này khi trùng tu chùa Bạch Vân, với sức trợ giúp và uy tín của Ni trưởng, ngôi bảo điện thành tựu trang nghiêm, là trụ sở của phân ban Ni giới tỉnh Bến Tre.
Đồng hành với Ni trường Dược Sư qua những mùa mưa nắng, qua những biến chuyển ngoại tại, chứng kiến từng lớp học tựu trường, ra trường – cơ sở thay đổi từ chùa cũ thay bằng kiến trúc hiện đại vững vàng, Ni trưởng vẫn bền lòng son sắc. Năm 1975, Ni trưởng cũng là người còn ở lại bên cạnh Ban Giám đốc, tiếp tục duy trì sinh hoạt của Ni trường, giữ niềm tin và tinh thần đạo pháp. Nhẹ nhàng khiêm tốn, thầm lặng bên trang kinh, làm chỗ nương tựa cho ni chúng qua nhiều đổi thay. Kế thừa Luật học, Ni trưởng mở lớp dạy Luật Tứ phần Tỳ-kheo Ni Giới bổn tại Dược Sư trong điều kiện giới hạn, ni chúng dự học hơn 60 người.
Trong sự nghiệp giáo dục Phật học, Ni trưởng được Ban Giám hiệu Trường Cao cấp Phật học thành phố Hồ Chí Minh mời thỉnh làm Quản chúng nội xá Ni khóa I. Ni trưởng là vị Giáo thọ môn Luật học Ni giới các khóa III, IV, V. Nhân đây, người lượt dịch bộ Tứ Phần Tỳ-kheo Ni. Năm 1992, Trường Cơ bản Phật học Thành phố Hồ Chí Minh thỉnh Ni trưởng dạy môn Luật học Ni giới xuyên suốt các khóa liên tiếp, Ni trưởng biên soạn Tỳ-kheo Ni Bổn Yếu Giải, gọn gàng dễ hiểu để chư ni tiện bề học tập, giữ tinh thần giới luật trong thời mạt pháp.
Năm 2009, Phân ban Ni giới Trung ương thành lập, Ni trưởng là vị Phó Ban kiêm chuyên trách giới luật. Tham dự Hội nghị Nữ giới Phật giáo Thế giới tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh năm 2010, thường có mặt trong các phiên họp Ni giới, Ni trưởng là tấm gương đạo đức thanh cao, hàng hậu học ni chúng từ đó noi theo hạnh lành. Năm 2017, Ni trưởng là vị Cố vấn của Phân Ban Ni giới Trung ương.
Hành trạng và uy đức của bậc Ni trưởng trang nghiêm tùng lâm ni bộ, Ni trưởng được cung thỉnh vào bậc Tam Sư của các Đại Giới đàn từ thành phố Hồ Chí Minh đến các tỉnh Đồng Nai, Long An, Bến Tre, Sóc Trăng, Bạc Liêu… Giới tử các vùng miền nương từ lực của bậc thầy truyền giới, thấm nhuần lời răn dạy, nghiêm chỉnh từng uy nghi để thành tựu giới thân huệ mạng. Ni trưởng luôn luôn hoan hỉ không từ lao nhọc, không kể xa gần, theo đại nguyện mà đến, tùy duyên hóa tác Phật sự.
Năm tháng bào mòn thân hư huyễn, các Ni trưởng trong Ban Giám đốc của ni trường Dược Sư dần viên tịch, lần lượt vắng bặt bóng dáng Đại Ni. Người còn lại như cội tùng già che mát đàn chim nhỏ. Dược Sư là cơ sở nội trú của chư ni theo học các lớp từ Cơ bản lên đến Đại học, Ni trưởng điều hành, phân bổ người làm việc, tiếp xúc khuyến tấn hàng Phật tử tu học Bát Quan trai, ủng hộ nếp sống thiền môn an lạc. Chúng an vui tu học trong niềm hoan hỷ, trong sự dắt dìu cẩn mật tận tình của Ni trưởng, nhiều lớp ni chúng thành tài, du học, thuyết giảng, giáo hóa lợi lạc rộng lớn trong xã hội, phát huy năng lực của nhà Ni đều nhờ sức khuyến tấn của Ni trưởng. Hàng Phật tử phát tâm quy hướng, mỗi tháng về chùa tu học, nghe giáo pháp khơi mở nguồn đạo đức.
Thật tế lý địa bất thọ nhất trần, vạn hạnh môn trung bất xả nhất pháp. Ni trưởng điều khiển chu toàn trong mọi lãnh vực, giáo dục, hoằng hóa nhân gian, từ thiện xã hội, trang nghiêm quốc độ – Dược Sư và Bạch Vân đều phát triển tương xứng với nhịp đổi thay của đất nước. Người vẫn an vui mỗi ngày theo dõi tin tức, nắm vững tình hình để ứng biến phù hợp. Tuổi tác theo thời gian, nhưng tấm lòng vị tha không thay đổi, ân cần thăm hỏi lớp ni chúng cũ khi về thăm trường, trong liêu phòng người vẫn nhìn suốt hoạt động của chúng bên ngoài, theo dõi nhắc nhở như người mẹ thương con.
IV- VIÊN TỊCH
Các pháp hữu vi như mộng huyễn, sương mai. Người thấu tỏ nên mỗi thi vi tạo tác đều an nhiên mà thành tựu. Hơn 60 năm gắn bó với Ni trường, một cuộc đời trọn vẹn trong chánh pháp, trong sự nghiệp giáo dục ni đồ. Vào những năm tháng cuối đời, khi cảm thấy hạnh nguyện hóa duyên đã mãn, tâm thế của Ni trưởng tự tại trước cảnh vô thường, người đã bày tỏ ý mình qua bài kệ sau:
Bầu trời trong xanh
Vầng mây trắng hồng
Tự do qua lại
Huyễn thân nào ngại
Vô thường khổ không
Phật sự vuông tròn
Bổn hoài viên mãn
Tự tại ra đi
—
Hơn mấy mươi năm
Có lợi ích gì?
Còn chăng đâu đấy
Ánh đạo từ bi
Thôi đừng thương nhớ
Quyến luyến làm chi
Bình tâm mỗi niệm
Niệm niệm A Di.
Vào cuối năm 2021, Ni trưởng có chút thân bệnh, nằm điều dưỡng trong sự chăm sóc tận tình của ni chúng. Viên tịch vào lúc 13 giờ 30 phút ngày 6 tháng Giêng năm 2022 (nhằm mùng 4 tháng Chạp năm Tân Sửu; Trụ thế 90 tuổi, hạ lạp 63 năm.
Tải di ảnh bản màu của Ni trưởng Thích Nữ Như Đức
Môn đố pháp quyến
