Trong khi hơi thở bên ngoài nuôi dưỡng thể xác thì hơi thở bên trong mang lại sự giác ngộ cho toàn thể con người của chúng ta.
Hơi thở là đồng minh hùng mạnh trên bước đường tu đạo, nó mang lại tri kiến, trí huệ, và sự dinh dưỡng cho thân thể lẫn tâm thức của chúng ta. Ta sống trong nhịp ra vào của hơi thở và khi biết hòa mình vào nhịp điệu đó thì sẽ tìm thấy được con đường dẫn tới chân tâm của chính mình.
Để hiểu năng lực cùng tiềm năng của hơi thở, chúng ta cần phân biệt thành hai loại. Thứ nhất là hơi thở bên ngoài hay còn gọi là hơi thở của thể xác. Khi việc thực hành Thiền quán đã phát triển nhiều, hơi thở này trở nên nhẹ nhàng yên tĩnh hơn, giúp ta nhận ra loại hơi thở thứ hai, nhỏ nhiệm hơn. Êm dịu, lặng lẽ, và đầy sự hỷ lạc, hơi thở bên ngoài này lưu chuyển khắp con người của chúng ta.
Hơi thở bên trong tạo ra những thay đổi mạnh mẽ, vì nó liên quan tới toàn huyết mạch của thân thể. Khi tinh lực đi qua các trung râm này một cách trôi chảy thì chúng ta có sức khỏe tốt về thể xác cũng như tâm trí. Lực của hơi thở tinh tế bên trong phục hồi sự cân bằng, giải tỏa sự căng thẳng và stress, gia tăng sự hòa hợp giữa thân thể với tâm trí.
Hơi thở bên trong là phương tiện chuyển hóa có sức mạnh lớn, tuy nhiên việc tiếp xúc với nó không dễ dàng. Khi có tâm trạng sôi nổi hay bối rối, hơi thở bên ngoài sẽ trở nên dồn dập và nặng nề, ngăn cách chúng ta tiếp xúc với cảm giác tinh tế bên trong. Lúc đó ta thấy mình khó thở sâu vào một cách trọn vẹn, do đó những cảm xúc có thể nổi lên, hình ảnh và những vọng tưởng điên đảo xuất hiện đầy tâm trí đưa chúng ta tới chỗ mất cân bằng nhiều hơn nữa.
Nói chuyện phù phiếm cũng gây nhiều cản trở cho việc tiếp xúc với hơi thở bên trong khi mọi ý nghĩ lẫn cảm xúc nổi dậy, dù đồng ý hay phủ nhận những ý tưởng của người khác, do trái ngược những ý kiến của mình, bạn có thể rơi vào một cuộc tranh luận dữ dội. Lối hoạt động tâm trí và cảm xúc này làm hao tổn hơi thở bên trong, gây ra cảm giác kiệt sức rã rời.
Muốn nhận biết hơi thở tinh tế, hãy tập cách chú tâm vào hơi thở bên ngoài, để biết được là khi nào nó nhanh, lúc nào nó chậm. Tập giữ cho hơi thở chậm và đều. Trong những lúc tâm trí bối rối, hơi thở chậm và đều sẽ kích thích giòng hơi thở bên trong, có thêm nguồn năng lượng dinh dưỡng. Hơi thở nhẹ nhàng này cũng có ảnh hưởng tới lời nói; khi biết cảm nhận hơi thở bên trong tự nhiên ta sẽ ít nói và khi đã nói thì lời có nhiều ý nghĩa hơn.
Khi việc tu tập đã đạt mức thuần thục thì hơi thở bên trong cũng mạnh và bao quát hơn. Trong trạng thái định tâm sâu xa, hơi thở bên ngoài trở nên yên tĩnh, chỉ có hơi thở bên trong mới nhẹ nhàng tiếp tục hoạt động. Có điều chế và ý thức, hơi thở bên trong mang tính chất giác ngộ tới cho toàn thể con người của chúng ta.
Các pháp quán tưởng cũng có tác dụng kích thích dòng hơi thở chảy nhẹ nhàng và tinh tế hơn. Một thí dụ về các pháp đó là, trì niệm thần chú OmAhHum. Khi hít vô, hành giả niệm Om đồng thời quán tưởng trí huệ được rút vào thân thể và tâm trí của mình. Toàn thể vũ trụ tập trung ở bên trong chữ Om. Trong khi hơi thở được giữ lại bên trong thân thể thì hành giả niệm Ah. Chữ này biến năng lực vũ trụ thành cõi rộng mở và yên tĩnh. Khi thở ra, hành giả niệm Hum. Với chữ Hum lực giác ngộ chảy trở vào vũ trụ, đem lợi ích tới cho mọi nơi. Như vậy trong mỗi hơi thở ra vô hành giả niệm Om Ah Hum. Khi hành giả chú tâm vào âm thanh của thần chú này, có khi chú tâm vào ý nghĩa hay vào cảm giác của hơi thở. Khi hành giả đã quen thuộc với pháp này, quán tưởng ba việc nói trên sẽ chan hòa vào nhau và pháp này không còn là sự nhắc nhở về tính chất giác ngộ của hành giả, mà chính là sự hiển lộ của cánh cửa giác ngộ.
Mỗi ngày chúng ta nên làm pháp quán tưởng này càng nhiều càng tốt, và ích lợi sẽ càng lớn. Bất cứ đang ở đâu và đang làm gì, chúng ta cũng có thể thực hành pháp môn đơn giản này, thay vì làm cho tâm trí xao lãng, pháp này giúp chúng ta có ý thức thêm về khoảnh khắc hiện tại. Quán tưởng hơi thở và niệm chú Om Ah Hum có hiệu quả đặc biệt khi chúng ta căng thẳng hay kích động, hơi thở bên trong sẽ được giải tỏa để làm dịu sự căng thẳng với hơi ấm của nó.
Khi chúng ta nhạy cảm hơn với giòng hơi thở tinh tế, nó sẽ truyền thông với tâm trí của chúng ta, định hướng cho chúng ta buông lỏng thân tâm, để đạt sự trong sáng và sâu xa trong tâm thức toàn thể con người chúng ta sẽ rực lên một thứ rung động, và chúng ta khám phá một sự an tĩnh mạnh mẽ có ảnh hưởng tới những người ở xung quanh mình, tạo ra sự hòa hợp và niềm vui. Sự tĩnh lặng trong sáng này luôn luôn có sẵn, và chúng ta có thể đạt được khi quán sát hơi thở bên ngoài và bên trong của mình.
