Trung Quốc có hàng ngàn tu sĩ Phật giáo nhưng không có nhà lãnh đạo tinh thần có vị thế quốc tế, các nhà sư và học giả nói như thế.
Khi các nhà làm phim đến Thiếu Lâm tự ở Trung Quốc nơi họ đã quay cuốn phim Võ thuật Thiếu Lâm nổi tiếng năm 1986 với sự tham gia của diễn viên Lý Liên Kiệt, họ đã bị sốc khi không tìm thấy một nhà sư nào ở đây.
Tu viện 1.500 năm tuổi, ở dãy núi Tống thuộc tỉnh Hà Nam, nổi tiếng là cái nôi của Phật giáo Thiền tông Trung Quốc nhưng đã bị lãng quên và vùi dập hàng thập kỷ.
Tu viện nổi tiếng này là một trung tâm võ thuật tuy vẫn còn những nét nguyên sơ nhưng phần hồn Phật giáo đằng sau võ thuật đã biến mất, theo cựu nữ diễn viên Hồng Kông Mary Jean Reimer.
“Tu viện bị chiếm giữ bởi lực lượng an ninh nông dân. Ngay cả những lư hương cũng được niêm phong bằng những tấm ván” Reimer, một tín đồ Phật giáo đang ở Thiếu Lâm cùng chồng là giám đốc Lau Kar-leung.
Reimer cho biết các nhà sư trong phim đều do các học viên võ thuật thủ diễn. Nhiều người trong số họ tiếp tục biểu diễn cho khách đến tham quan chùa sau khi bộ phim trở thành top hit, mặc dù rất ít, nếu có, trong số họ tuân theo bất kỳ kỷ luật Phật giáo nào, cô nói.
Sự trống rỗng của tu viện phản ánh tình trạng không mấy tốt đẹp chung cho các tổ chức Phật giáo trong cả nước, sự suy giảm vẫn tiếp tục cho đến ngày nay khi truyền thống hàng thế kỷ bị vướng vào các vụ bê bối tham nhũng và sự lãnh đạo của các nhà lãnh đạo tinh thần được quốc tế ghi nhận. Nhưng trong khi tôn giáo là cổ xưa, các nhà quan sát nói, gốc rễ của sự thối rữa gần đây là sự áp bức tôn giáo và sự can thiệp chính trị dưới sự cai trị của cộng sản.
Vụ bê bối
Một trong những cáo buộc tham nhũng gây sửng sốt nhất vừa xuất hiện vào tháng trước và tập trung vào Hòa thượng Thích Học Thành (Shi Xuecheng hay Shi Yongxin), 52 tuổi, người đứng đầu Hiệp hội Phật giáo Trung Quốc (Buddhist Association of China) và là trụ trì chùa Long Tuyền nổi tiếng ở Bắc Kinh.
Sư Học Thành đã từ chức giữa sự phản đối của công chúng sau những lời buộc tội nổi lên như một phần của phong trào #MeToo rằng sư đã quan hệ tình dục với các ni cô qua tin nhắn. Một tài liệu dài 95 trang được đăng trực tuyến cũng cáo buộc rằng sư đã xây dựng các ngôi chùa mà không có giấy phép của chính phủ và quản lý quỹ chùa yếu kém (biển thủ tài sản).
Phản hồi từ chính quyền rất nhanh chóng – Sư Thích Học Thành phải đối mặt với hình thức kỷ luật từ hiệp hội, tổ chức tôn giáo bị nhà nước trừng phạt, vì đã vi phạm các nguyên tắc Phật giáo.
Giáo sư Zhe Ji, thuộc Học viện Quốc gia Institut National des Langues et Civilisations Orientales, có trụ sở tại Paris, cho biết ông hoan nghênh cuộc điều tra nhanh chóng về trường hợp sư trụ trì nhưng hối tiếc vì đã thiếu thảo luận minh bạch và hợp lý trong việc tìm hiểu nguyên nhân của sự hỗn loạn trong Phật giáo ở Trung Quốc ngày nay.
“Đây là vấn đề có liên quan đến cấu trúc quyền lực cơ bản của nhà chức trách tôn giáo”, ông Ji Ji nói.
“Một cách chính thức, chính phủ đã ủng hộ các nhà lãnh đạo Phật giáo kiểm soát cách tổ chức Phật giáo. Họ đầy quyền lực chính trị nhưng thiếu tính chính danh hợp pháp tôn giáo giữa các tín đồ, ông Ji Ji nói thêm rằng một số lãnh đạo của Hiệp hội Phật giáo Trung Quốc, trước khi được bổ nhiệm, đã không được coi là những bậc thầy lớn của giới Phật tử bên ngoài tổ chức của họ.
“Thật khó để các nhân vật tôn giáo có ảnh hưởng thực sự vươn lên khi vị trí của các nhà lãnh đạo tôn giáo này được quyết định bởi chính trị”, ông nói.
Theo dữ liệu chính thức, có hơn 240.000 tu sĩ Phật giáo ở Trung Quốc, với hơn một nửa trong số đó đến tử Tây Tạng. Khoảng 100.000 tu sĩ Phật giáo người Hán sống trong 28.000 tu viện trong khi phần còn lại là các nhà sư thuộc Phật Giáo Nam Tông Theravada, chủ yếu sống ở các tỉnh Vân Nam và Quảng Tây ở miền Tây Nam Trung Hoa.
Nhưng trong những năm gần đây, Trung Quốc đại lục đã không sản sinh ra các nhà lãnh đạo tinh thần Phật giáo có tầm vóc toàn cầu nổi tiếng về trí tuệ, nhân từ và từ bi.
Ngược lại, Đài Loan có nhiều nhà sư nổi tiếng như Đại Sư Tinh Vân (Master Hsing-Yun) và Lão Hòa Thượng Thánh Nghiêm (Master Sheng-Yen) đầy ảnh hưởng trên toàn thế giới.
Theo Tiến sĩ Tsui Chung-hui từ Trung tâm Nghiên cứu Phật giáo của Đại học Hồng Kông, các vấn đề “chuyển tiếp” liên quan đến Phật giáo Trung Quốc một phần là do di sản của sự áp bức trong cuộc Cách mạng Văn hóa.
“Đài Loan đã may mắn có thể bảo tồn các giá trị đạo đức của Khổng Tử, Đạo giáo và Phật giáo [khi hòn đảo tách khỏi đất liền sau cuộc nội chiến], tạo cơ hội cho Phật giáo phát triển”, ông Tsui nói.
Sự chia đôi đó xảy ra vào năm 1949, khi Phật giáo và các tín ngưỡng khác bị coi là tư tưởng phản cách mạng dưới sự cai trị của cộng sản trên đại lục.
“Sau năm 1949, Phật giáo đã trải qua một cuộc khủng hoảng to lớn trên tất cả các mặt trận, từ học thuyết tôn giáo, tổ chức, đến việc tài trợ. Nhiều vấn nạn ngày nay bắt nguồn từ những cải cách xã hội chủ nghĩa của những năm 1950”, ông Ji Ji nói.
Sự áp bức lên đến đỉnh điểm trong thời kỳ hỗn loạn của cuộc Cách mạng Văn hóa, khi có sự đàn áp rộng rãi Phật tử và tàn phá các ngôi chùa.
Nhưng trong khi được nới lỏng, Phật giáo Trung Quốc đã không khởi sắc, liên tục bị chỉ trích vì một loạt các vấn đề như thương mại hóa và tham nhũng.
Các nhà quan sát cho rằng sự can thiệp chính trị vẫn đóng một vai trò lớn trong sự sụp đổ đó bằng cách làm suy yếu uy quyền tâm linh và kìm hãm tự do tôn giáo.
Dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, các tôn giáo bản địa như Phật giáo Trung Quốc nhận được sự hỗ trợ của nhà nước để thúc đẩy văn hóa và tín ngưỡng truyền thống cũng như sức mạnh mềm của Trung Quốc.
Các nhà lãnh đạo tôn giáo chính thức của đại lục được đảng nhà nước ủng hộ với sứ mệnh đoàn kết các tín đồ để yêu nước và truyền bá giáo lý tôn giáo theo các giá trị yêu nước cốt lõi.
Tất cả các nhóm tôn giáo dựa trên đức tin ở Trung Quốc, bao gồm 41 viện nghiên cứu Phật giáo trên toàn quốc, cũng được Cơ quan tôn giáo nhà nước the State Administration of Religious Affairs giám sát.
Vào tháng 3, Đảng Cộng sản đã tăng cường hơn nữa sự kiểm soát đối với tôn giáo bằng cách xếp cơ quan hành chính vào Bộ Công tác Mặt trận Thống nhất the United Front Work Department (tương đương với Mặt trận Tổ quốc của tổ chức chính quyền Việt Nam hiện nay – ghi chú của dịch giả).
Thanh toán tiền mặt
Theo một báo cáo của Prism, an online news site by tech giant Tencent, một trong những trung tâm tôn giáo bị cáo buộc thương mại hóa là Thiếu Lâm tự, trong hai thập kỷ qua đã trở thành một đế chế kinh doanh trải dài từ các trường võ thuật và biểu diễn, đến y học, chương trình văn hóa, du lịch và thực phẩm.
Sư trụ trì Thiếu Lâm tự, Thích Vĩnh Tín (Shi Yongxin), được biết đến với tư cách là Sư CEO (giám đốc điều hành) và đã thu hút các tiêu đề quốc gia khi ông ta bị buộc tội thanh toán tiền mặt trong các thương hiệu Thiếu Lâm (Shaolin).
Chỉ riêng trong năm 2015, Thiếu Lâm Tự báo cáo đã thu hơn 50 triệu nhân dân tệ (7,3 triệu USD) phí vào cửa cộng với các lễ dâng hương có giá 100 nhân dân tệ mỗi người.
Nhưng Ji cho biết người hưởng lợi chính của hoạt động kinh doanh này là chính quyền địa phương.
Ít hơn một phần ba thu nhập đó đã để lại cho chùa. Phần còn lại đã được chia cho thành phố Đặng Phong Dengfeng city, ông nói.
Giống như các chùa lớn khác, Thiếu Lâm tự được quản lý bởi một ủy ban gồm phần lớn các quan chức chính phủ.
Ngay cả thủ quỹ của chùa Thiếu Lâm cũng được chính phủ chỉ định nên mọi chi tiêu phải được phê duyệt. Các vị trụ trì trong chùa không có tiếng nói gì về tài chính của tổ chức, ông Ji Ji nói.
Năm ngoái, chính quyền Trung Quốc đã giải quyết vấn đề này bằng cách cấm niêm yết các ngôi chùa Phật giáo và Đạo giáo địa phương trên thị trường chứng khoán và vào tháng 2, sửa đổi Quy chế Tôn giáo cũng cấm thương mại hóa.
Trong khi cái gọi là thương mại hóa thường được lãnh đạo bởi chính quyền địa phương, với phần lớn lợi nhuận sẽ dành cho họ, thì các nhà sư luôn nhận lấy sự trách móc, Ji nói.
Ông nói rằng nhiều ngôi chùa bị mất đất trong thời kỳ cải cách xã hội chủ nghĩa của những năm 1950 và không bị cấm hoàn toàn trong việc tìm kiếm thu nhập hợp pháp bây giờ.
Một doanh nhân và là bạn thân của sư trụ trì Thiếu Lâm Thích Vĩnh Tín (Shi Yongxin) và các nhà sư cao cấp khác của đại lục nói rằng sư trụ trì Thiếu Lâm là một ví dụ điển hình về cách các nhà lãnh đạo Phật giáo bị xâm phạm.
Cách đây nhiều năm, Shi Yongxin nói với tôi rằng ông ấy phản đối việc thu phí vào cửa tại Thiếu Lâm Tự, nhưng đã bị chính quyền địa phương bỏ phiếu phản bác. Ông không nói gì trong chuyện này, một nhà doanh thương nói.
Mới tháng trước, chùa Thiếu Lâm một lần nữa mang tiếng khi các nhà sư của họ giương cờ quốc gia lần đầu tiên trong lịch sử 1.500 năm của chùa như một phần của nỗ lực yêu nước tại các cơ sở tôn giáo, bao gồm chùa, nhà thờ Công giáo và thánh đường Hồi giáo.
“Có thể nào đây là ý tưởng riêng của sư Shi Yongxin? Để thúc đẩy việc treo cờ trong chùa? Thiếu Lâm phải đi hàng đầu, tôi biết sư Shi Yongxin có tham vọng nhưng nền tảng giáo dục hạn chế của sư ta thường thấy sư dễ bị thao túng và trò đùa luôn ở trên ông ta”, nhà doanh thương nói.
Khoảng lặng vô đạo
Xa hơn về phía bắc Tầu, một nhà sư từ tỉnh Sơn Tây cho biết sự can thiệp chính trị đang diễn ra và thiếu tự do tôn giáo đã tạo ra một nền văn hóa im lặng trong Phật giáo Trung Quốc, cản trở sự phát triển của Phật Giáo truyền thống.
“Có rất nhiều điều chúng tôi không được phép thảo luận. Nó quá phức tạp và họ không thể điều tra được. Càng đào sâu, bạn sẽ càng tìm thấy nhiều chi tiết không mong muốn và không ai thích thấy điều đó”, nhà sư nói, từ chối tiết lộ thêm chi tiết vì sợ bị bức hại.
Nhà văn Li Hai có trụ sở tại Bắc Kinh đã chứng kiến tận mắt điều này. Năm 2004, Li đã dành một tháng tu học tại một ngôi chùa hẻo lánh ở trung tâm tỉnh Hồ Nam chỉ để thấy các nhà sư và trụ trì của ngôi chùa buộc phải rời khỏi chùa và được thay thế bằng những người được tuyển dụng bởi các quan chức tôn giáo địa phương.
“Vấn đề không phải là về Phật giáo mà là về cách tổ chức, người dân có nhu cầu về tôn giáo dựa trên đức tin chưa bao giờ mạnh hơn nhưng cách tổ chức Phật giáo đã không đáp ứng nhu cầu tâm linh của họ”, ông Li Li nói.
Ông ấy nói rằng các vấn đề tôn giáo không nên bị thống trị bởi các thành viên của đảng vô thần, những người không quan tâm đến giáo lý của Đức Phật liệu có bị sai lầm hay không.
“Tất cả những gì họ quan tâm là họ có thể kiểm soát mọi khía cạnh như thế nào”.
Nó sẽ mất thời gian để xem liệu ảnh hưởng của nó có thể một lần nữa vươn tới khắp Đông và Trung Á hay không, ông nói.
Phần lớn sẽ phụ thuộc vào việc Đảng Cộng sản Trung Quốc có khả năng quản lý quốc tế hóa tốt như thế nào, cách thức tiến hành và vai trò của Phật giáo có thể được cho phép, ông Wel Welter nói.
HKU Voi Tsui lạc quan. Bà nói rằng các đạo sư Phật giáo đáng kính vẫn có thể được tìm thấy trên đại lục.
Tôi tin rằng có thể có nhiều tài năng Phật giáo ẩn giấu tuyệt vời, những người đang âm thầm làm việc mà không đòi hỏi danh tiếng mà chúng tôi chỉ biết chưa biết đến điều đó, cô ấy nói.
Mimi Lau | South China Morning Post | Tịnh Thủy (dịch)
