Không biết từ khi nào, hình tượng bông hoa sen thanh cao "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn" đã đi vào cuộc sống, vào văn hóa, vào suy nghĩ của người Việt Nam.
Hoa sen, loài hoa bình dị sinh ra từ chốn bùn lầy, nhưng lại chẳng hề bị mùi hôi tanh ấy lấn át, mà ngược lại, thực tế cho thấy, cây sen mọc ở nơi nào thì nơi đó môi trường sinh thái trở nên trong lành, dịu mát. Một loài hoa thật kỳ diệu.
Có lẽ, sự phát triển của cây sen theo một quy luật như trong Phật giáo vẫn nhắc đến, đó là luật luân hồi, mà chính thế, hình ảnh sen là tượng trưng cho Phật giáo. Hoa nở tượng trưng cho quá khứ, đài sen tượng trưng cho hiện tại và hạt sen tượng trưng cho tương lai, một sự nối tiếp liên tục. Có thể nói, hình ảnh hoa sen đã mang ý nghĩa giải thoát chúng sinh của đạo Phật. Cứ nhìn những cánh hoa sen mịn màng, sắc hoa nhẹ, hương không nồng mà dìu dịu, thì cũng đủ cho bất kỳ người khó tính nào phải phong hoa sen lên hàng thanh cao.
Hoa sen mang một vẻ đẹp đơn giản nhưng sâu sắc. Phải có thời gian, có sự từng trải, và một chút kiên nhẫn cùng tấm lòng không vẩn đục mới có thể hiểu hết ý nghĩa của lời hoa này, loài hoa vốn tượng trưng cho người quân tử với một khí phách kiên cường, một tư thế vững chãi, và một tấm lòng thanh bạch trung trinh.
Bởi vẻ đẹp gần gũi và giản dị bên ngoài lẫn ý nghĩa bên trong sâu sắc như vậy mà từ xa xưa, hoa sen đã xuất hiện trong văn học, nghệ thuật của bao dân tộc, trong đó có Việt Nam.
Chẳng người Việt Nam nào mà không biết ít nhất cũng là một câu ca dao liên quan đến hoa sen:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh, bông trắng, lại chen nhụy vàng
nhụy vàng, bông trắng, lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn
Vị chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu của chúng ta cũng được sinh ra từ ngôi làng mang tên Làng Sen. Và cũng nhờ có con người vĩ đại mà gần gũi ấy, cái tên Làng Sen đã đi vào tâm thức của những người Việt Nam yêu nước với tất cả lòng tự hào và mến yêu sâu sắc.
Chẳng những mang đến vẻ đẹp cho đời, cây hoa sen còn mang lại niềm vui thú ẩm thực cho mọi người với những món ăn, món uống được bao người nâng niu thưởng thức: chè hạt sen, gỏi sen, trà tim sen…
Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, chúng ta cứ bị cuốn đi bởi những mớ bòng bong và vòng luẩn quẩn. Ít có dịp ta được nhìn thấy cả một đầm sen, để có thể thả hồn vào đó, ngồi im lặng ngắm những bông hoa và hi vọng chiêm nghiệm ra những giá trị thật của cuộc sống. Đó không chỉ là ước muốn của riêng tôi, mà tôi chắc là của rất nhiều người.
Chỉ có thể làm một điều, mình là người Việt Nam, thì sẽ ráng giữ gìn những nét văn hóa cùng những giá trị thuần phong mĩ tục của người Việt Nam, để có thể như những bông hoa sen kia, luôn ngẩng cao đầu mà sống, để "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn".
