Những lúc khổ đau, không toại nguyện, bạn thường có khuynh hướng nạn nhân hoá. Bạn nghĩ tại cái này và bị cái kia. Từ đó, bạn không thấy được yếu tố tác nhân của bạn và cũng không thấy được sự thật bạn đang né tránh con người mặc cảm và tự ngã trong bạn. Mức độ đau khổ sẽ tăng lên theo mức độ nạn nhân hoá mà bạn tự nhận. Càng thấy mình là nạn nhân, bạn càng khổ đau, bị động và mất hướng.
Đừng nạn nhân hoá chính mình, cũng đừng để mặc cảm chi phối khi gặp những gì không vừa ý. Đẹp nhất lúc khổ đau là ngồi thật yên để tự hỏi: Mình khổ hay ai khổ? Trong điều kiện hiện có của mình, mình có thể làm gì để đi qua (khổ đau)? Tuyệt đối đừng hỏi: Tại sao người ta đối xử với tôi như vậy? Tại sao tôi lại sai lầm như thế này? Trách mình hay người trong lúc đang khổ đau đều chỉ làm cho mình khổ đau thêm. Căn bản để thoát khỏi tình trạng khổ đau là nhận diện mình đang có khổ đau và vận dụng toàn bộ khả năng mình có để giải thoát tình trạng khổ đau cần giải thoát.
Đức Phật Gotama (Thích ca) nói: Khi bạn bị mũi tên độc bắn trúng, đều đầu tiên là bạn rút mũi tên ra và trị liệu vết thương ngay. Nếu bạn không chịu lấy mũi tên độc ra và trị liệu sớm, mà bạn cứ bực tức và muốn tìm ra ngay ai là kẻ bắn và mũi tên độc từ hướng nào đến, bạn sẽ chết trước khi có câu trả lời.
Thực ra, mọi kết quả mà bạn tự thân kinh nghiệm trong đời, cả khổ đau và hạnh phúc, đều là nhân duyên nhân quả cả. Chính lời nói, hành động thân thể và ý nghĩ trong tâm bạn hôm qua và hôm nay tạo nên số phận của bạn. Trải nghiệm của bạn trong cuộc sống không gì khác hơn là nhận lại kết quả bạn đã gieo trồng. Nạn nhân hoá chính mình không bao giờ là giải pháp tốt đẹp. Ngược lại, nó cho thấy nỗi sợ hãi, tâm mặc cảm và ý thức chưa trưởng thành trong bạn mà thôi.
Thế giới luôn mới, bạn luôn mới. Nhìn cho sâu, bạn và người luôn mới. Bạn luôn có trong mình khả tính tự do. Tự do là bạn, tự do sáng tạo, tự do chịu trách nhiệm, tự do chọn lựa và tự do trưởng thành. Bạn trên thực tế chỉ là nạn nhân của chính bạn. Vì vậy, nếu có thể, kết thúc nạn nhân hoá chính mình càng sớm càng tốt. Vận dụng khả năng tự do hiện có của mình, hướng tới những tốt đẹp sẽ tốt hơn nhiều. Tất nhiên một lưu ý quan trọng cần lưu ý: Ác không bao giờ làm cho mình an vui được. Thiện mới đưa đến an vui. Và an vui trên tất cả an vui là tâm giải thoát và tuệ giải thoát chính mình.
Thích Nhuận Đạt
