PTVN – Trong bước đường Nam tiến, ông Nguyễn Thiên Từ Đàng Ngoài vào Đàng Trong lập nghiệp tại thôn Trung Lý, xã Nhơn Phong, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định. Kế đến, người con của ông Thiên là ông Nguyễn Kịch vì mến mộ đạo Phật nên đã phát nguyện lập chùa thờ phụng Tam bảo. Năm Kỷ Dậu (1789), dưới sự chứng minh của thiền sư Từ Khánh – Thiền Diên trú trì chùa Hoằng Nhơn, ông Nguyễn Kịch và thân tộc lập chùa tại làng Trung Lý. Chùa được Hoà thượng Từ Khánh đặt tên là Thiên Bình với nguyện vọng mong ước thiên hạ thái bình, nhân dân an lạc.
Sau khi lập chùa, Hoà thượng Từ Khánh cử đệ tử của mình là thiền sư Gia Nghị, trú trì chăm nom Phật sự. Đến lúc ngài Gia Nghị viên tịch, thân tộc họ Nguyễn cung thỉnh thiền sư Đạt Huệ từ chùa Thập Tháp lên trú trì. Ngài Đạt Huệ được triều đình ban Khâm đao Độ điệp và trú trì đến năm 1861 thì viên tịch. Thân tộc họ Nguyễn về tại Tổ đình Thanh Long huyện Phù Cát, khẩn xin Hòa thượng Chương Giác – Nhơn Tâm cho chư Tăng đến kinh kệ phụng thờ. Tổ Chương Giác bèn trạch cử đệ tử lớn là ngài Ấn Cơ – Viên Thường về trú trì chùa Thiên Bình. Từ đó, chùa bắt đầu truyền thừa theo dòng Lâm Tế Chúc Thánh.
Tính đến nay, chùa Thiên Bình đã trên 200 năm phát triển và trải qua các đời trú trì như sau:
- Thiền sư Từ Khánh – Thiền Diên chứng minh khai sơn.
- Thiền sư Gia Nghị
- Thiền sư Đạt Huệ – Quảng Văn (1766 – 1861)
- Thiền sư Ấn Cơ – Viên Thường (1827 – 1891) trú trì từ năm 1861 đến năm 1891.
- Thiền sư Chơn Dụng – Quang Phước (…? – 1923) trú trì từ năm 1891 đến năm 1923.
- Thiền sư Chơn Huệ – Chí Mẫn (chùa Nhạn Sơn) kiêm nhiệm trú trì từ năm 1923 đến năm 1927.
- Thiền sư Như Từ – Tâm Đạt (1907 – 1979) trú trì từ năm 1927 đến năm 1967.
- Hoà thượng Thị Duật – Hạnh Pháp – Liễu Không (1931 – 1999) trú trì từ năm 1967 đến năm 1999.
- Hoà thượng Đồng Tâm – Phước Minh trú trì từ năm 1999 đến nay.
Kể từ thời ngài Ấn Cơ về sau, chùa Thiên Bình ngày một hưng thịnh, Tăng chúng tu học rất đông. Đặc biệt, thời ngài Như Từ – Tâm Đạt trú trì, Ngài đã cho trùng tu lại chùa và được triều đình ban Sắc tứ vào năm Canh Thìn (1940). Tại đây, ngài Tâm Đạt mở nhiều giới đàn để thí giới cho Tăng Ni tu học. Vào mùa Pháp nạn 1963, chùa Thiên Bình là một trong những trung tâm tranh đấu của Phật giáo Bình Định. Trong cuộc chiến Việt – Mỹ, chùa bị hư hoại hoàn toàn và được Hoà thượng Liễu Không kiến tạo lại sau những năm 1975.
Từ Thiên Bình, hàng môn đệ toả ra khắp nơi khai sơn và trú trì các chùa Thanh Sơn, Phước Sa, Phước Hưng, Phước Hội, Thiên An, Thiên Xá, Thiên Long, Long Hương, Long Quang, Long Phước v.v… tạo nên một hệ thống các chùa thuộc tông phong Thiên Bình ngày càng hưng thịnh.
Được biết, sắp tới đây, ngày 14,15/6 năm Nhâm Dần (nhằm 12,13/7/2022) tông phong Tổ đình Thiên Bình sẽ cử hành Đại lễ trạch cử tấn phong Thượng toạ Thích Đồng Ngộ kế nhiệm trụ trì và đặt đá xây dựng đại điện Tổ đình.
PTVN biên tập theo Lịch Sử Truyền Thừa Thiền Phái Chúc Thánh – Thích Như Tịnh
