Mở đầu, Thượng tọa nhắc nhở về những bổn phận thanh niên trong độ tuổi hiện tại.
Đây là thời kỳ được nuôi dưỡng và được sự thương yêu, bảo bọc của cha mẹ, nên bổn phận của các em trong thời kỳ này là luôn giữ gìn niềm hy vọng cho cha mẹ bằng cách ngoan ngoãn, lễ phép, hiếu thảo, vâng lời, cố gắng học hành, đỡ đần cho cha mẹ những công việc mà mình có thể làm được,…
Tiếp theo, Thượng tọa vạch ra trách nhiệm cho tương lai. Đây là thời kỳ dài nhất trong đời sống con người bình thường từ khi lớn lên cho đến lúc già yếu ( có thể kéo dài 30 đến 35 năm). Thời bước vào giai đoạn gánh vác trách nhiệm với gia đình và xã hội.
Giai đoạn này vất vả nhất, nhưng cũng là giai đoạn có ý nghĩa nhất, có giá trị nhất trong cuộc đời một con người. Bởi có nhiều điều phải lo: trách nhiệm với chính bản thân mình; trách nhiệm với gia đình vợ chồng, con cái; trách nhiệm với xã hội; trách nhiệm với đạo; trách nhiệm nhớ ơn biết bao người đã hy sinh gìn giữ quê hương đất nước để ta được sống bình yên,…
Nhưng, thấy được những trách nhiệm như vậy phải là người biết suy nghĩ, có lương tâm, có trí tuệ, có đạo đức,…Còn người chỉ mãi nghĩ đến chuyện thụ hưởng cá nhân, do họ có cơ hội sống trong gia đình giàu có, hoặc làm việc với mức lương cao,…tâm hồn họ trống rỗng, vô lương tâm. Nếu tỷ lệ lớp trẻ lớn lên có lương tâm, có trí tuệ, có tâm nguyện thiết tha cống hiến…chiếm 70%, thì không bao lâu đất nước chúng ta sẽ vượt lên trên, ngược lại, đất nước sẽ tàn lụi, sụp đổ, nghèo đói, tan vỡ,…Chính cái ý thức cống hiến hay thụ hưởng sẽ làm thay đổi toàn bộ tình hình đất nước.
Trong thời đại hiện nay, tri thức khoa học phổ biến, kiến thức công nghệ truyền bá nhanh, toàn bộ máy móc, xe cộ,…hiện đại hóa, vì sao Việt Nam ta vẫn chưa có sản phẩm mang tính sáng tạo, phục vụ tiện ích cho đời sống con người? Ví dụ: các sản phẩm của Nhật đưa ra được thế giới ưa chuộng, chinh phục được khách hàng đông,.. phải chăng họ hơn hẳn ở cái đầu tư duy sáng tạo? Thật ra không phải vậy! Cái đầu suy tư, sáng tạo của Nhật, Mỹ, Pháp, Đức, thậm chí của Việt Nam đều ngang nhau. Nhưng cái hơn hẳn của Nhật chính là ở trái tim. Cái đầu thông minh ngang nhau, nhưng chìa khóa là trái tim.
Vì thế, chúng ta cần nhớ câu thần chú: “vẫn chưa hoàn hảo”, nghĩa là dù đã hết sức cố gắng, vắt hết cả tim óc để làm ra một sản phẩm, hoặc một dịch vụ, một công việc nào, thì phải biết rằng sản phẩm đó, dịch vụ đó, công việc đó vẫn còn rất nhiều lỗi, nhiều chỗ bất toàn, chưa hoàn hảo.
Đó là bí quyết để thành công, để tạo ra sản phẩm đặc biệt. Phải có trách nhiệm cao tột như thế mới có thể xây dựng được một nước Việt Nam giàu mạnh trong tương lai. Vì sản phẩm của ta đến gần sự hoàn hảo, thì khi đưa ra cuộc đời sẽ phục vụ tốt nhất cho xã hội, đạt được mức độ hài lòng nhất. Nếu mỗi người trong chúng ta đều có suy nghĩ như vậy, đất nước Việt Nam ta sẽ giàu mạnh lên, đồng thời cũng sẽ góp phần xây dựng hành tinh này được hòa bình, yên vui, ấm no, hạnh phúc.
Cho nên, lớp tuổi thanh niên phải tập cái tư duy “vẫn chưa hoàn hảo” đó, bắt đầu ngay từ bây giờ, làm cho lây lan tư duy này ra gia đình, học đường, bạn bè,..cho đến khi ra ngoài xã hội để gánh vác trách nhiệm với con người, với cuộc đời.
Còn nói về việc đạo thì người có đạo đức luôn chịu vất vả, cực khổ, tận tụy, hy sinh, làm việc thiện,…đóng góp, cống hiến thật nhiều cho đời công sức của mình, khi đòi hỏi mình một, mình phải làm gấp đôi, gấp ba trong khả năng có thể. Sống xứng đáng trong giai đoạn mà mình phải gánh vác trách nhiệm như vậy, để khi về già sẽ không cảm thấy hụt hẫng, cô đơn, không có hướng đi, con cháu không tôn trọng, sống buồn tủi, vô vị.
Tuy nhiên, trong suốt cuộc sống khoảng 30, 35 năm ở giai đoạn này, nếu ai tự mãn với sự cống hiến của mình, sẽ bị thoái đọa và giảm phước rất nhanh. Mặt khác, nếu thời gian gánh vác nhiều hơn thời gian hưởng thụ, thì cuộc sống của chúng ta đầy công đức. Còn ngược lại, thời gian gánh vác ít mà hưởng thụ nhiều, thì cuộc sống có vẻ sướng trong hiện tại nhưng nguy hiểm về sau.
Là người đệ tử Phật, phải biết chăm chút từng tội phước, công đức của mình, vì chính điều này sẽ chi phối cuộc sống của mình ở kiếp này và cả những kiếp về sau, và phải biết vui trong cái vui của tu, học, của phụng sự, cống hiến chứ không tìm niềm vui trong thụ hưởng cá nhân.
Hành trang vào đời của thanh niên phải là sự cống hiến nhiều nhất cho đất nước và cho cả thế giới này.
Đây chính là niềm mong ước của Thượng tọa gửi gấm đến các em học sinh – những người sẽ gánh vác trách nhiệm nặng nề mai sau.
Một điều rất thú vị là khi đề cập đến tình cảm yêu đương nam nữ của tuổi mới lớn (vấn đề này cũng quan trọng không kém vấn đề trách nhiệm), bằng cách nói minh họa hình tượng cụ thể theo quan điểm vô thường của Đạo Phật, Thượng tọa đã cho các em một cái nhìn thực tế, khách quan trước đối tượng mà mình yêu thích: không phải lúc nào cũng trẻ, đẹp và dễ thương như mình nghĩ.
Chính những lời phân tích khéo léo, nhẹ nhàng, và đồng cảm của Thượng tọa, đã làm cho khoảng cách về tuổi tác, cũng như về vị trí của Thượng tọa đối với các em học sinh trở nên thật ấm áp, thật gần.
Dưới đây là hình ảnh buổi thuyết giảng của TT.Thích Chân Quang tại chùa Tăng Phúc – Gia Lâm – Hà Nội:
