Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ thế danh là Bùi Văn Quý, sinh ngày 12 tháng 4 năm 1917 tại thôn Phùng Thiện, xã Khánh Tiên, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình.
Ngài xuất gia năm 1923, tại chùa Quán, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình.
Khi 8 tuổi thụ Sa di giới, 20 tuổi thụ Đại giới Tỷ khiêu và Bồ tát giới tại Đại giới Đàn chùa Bút tháp – Thuận Thành – Bắc Ninh năm 1937, cùng đàn thọ giới còn có người bạn thân thiết – Đại lão Hòa thượng Thích Thanh Bích.
Ngài đi học ở hầu hết các sơn môn lớn thời bấy giờ như: Tế Xuyên, Hương Tích… cuối cùng dừng chân tại Đa bảo sơn môn danh tiếng thứ 2 như câu ca dao “Nhất Đọi, Nhì Đa (Đa Bảo), thứ ba khê Hồi”
Sơn môn Viên Minh – Đa Bảo do Pháp Sư Nguyên Uẩn sáng lập năm 1900, sau đó do đệ Nhị tổ Thích Quảng Tốn trụ trì, năm 1961 HT. Thích Quảng Tốn viên tịch, Đại lão HT. Thích Phổ Tuệ về kế vị thầy tổ của mình làm trưởng sơn môn thứ ba của sơn môn Viên Minh – Đa bảo.
Không theo trào lưu du học Nhật bản những năm 1950 như các vị tăng thời đó, Ngài tu hành ẩn cư nơi thôn dã tại làng Giáng – Phú Xuyên – Hà Nội, sau 50 năm thọ đại giới năm 1987 Pháp chủ đương thời phái 3 cao tăng: Kim Cương tử, Thích Thiện Siêu, Thích Tâm Thông tới trụ xứ mời Sư lên Hà Nội đảm trách các chức vụ của Giáo hội và chủ trì hiệu đính Đại Tạng Kinh Điển.
Từ năm 1953 đến 1958, HT. Thích Phổ Tuệ hoạt động Phật sự tại chùa Kim Đới, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng.
Từ năm 1987 đến nay, Ngài giữ nhiều chức vụ trong Phật giáo Việt Nam, Giáo hội Phật giáo Việt Nam:
– Trụ trì Tổ đình Viên Minh Hà Tây;
– Trưởng ban Trị sự Phật giáo Tỉnh Hà Tây (1993 – 2008)
– Hiệu trưởng Trường Trung cấp Phật học Tỉnh Hà Tây (1993 – 2008);
– Ủy viên Kiểm soát Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam;
– Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng trị sự (1997 – 2007);
– Viện trưởng Phân viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam tại Hà Nội (2003 – 2007);
– Tổng Biên tập tạp chí Nghiên cứu Phật học (2003 – 2007);
– Phó Trưởng ban Giáo dục tăng ni Trung ương;
– Phó ban Ban Tăng sự Trung ương (1997 – 2007);
– Phó Pháp chủ kiêm Chánh Thư ký Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2002 – 2007);
– Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Giáo hội Phật giáo Việt Nam (2007- nay);
Đại lão Hòa thượng là người nổi tiếng tinh thông kim cổ và là người có đóng góp không nhỏ trong việc biên soạn và dịch thuật nhiều tác phẩm về Phật học ở Việt Nam. Ngài là trụ trì Viên Minh Tự (tên tục là chùa Ráng) huyện Phú Xuyên, Hà Nội.
Đại lão Hòa thượng nhiều năm liền giữ ngôi Đường Chủ của các trường hạ tại Hà Nội, Hưng Yên… cũng như Ngôi Hoà thượng đàn đầu trong rất nhiều Đại Giới Đàn ở các tỉnh.
Tại Đại hội Đại biểu Phật giáo Toàn quốc lần thứ VI (2007), Đại lão HT. Thích Phổ Tuệ được Đại hội suy tôn ngôi vị Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, trở thành Pháp chủ thứ ba của Giáo hội Phật giáo Việt Nam (Sau Đại lão Hòa thượng Thích Đức Nhuận và Đại lão Hòa thượng Thích Tâm Tịch).
Ngày 24 tháng 11 năm 2012, Đại hội Đại biểu Phật giáo Toàn quốc lần thứ VII đã thống nhất tái suy tôn Đại Trưởng lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ giữ ngôi vị Thiền gia Pháp chủ Hội đồng Chứng minh Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Ngày 21 tháng 10 năm 2021 tức ngày 16 tháng 09 năm tân sửu, Đức trưởng lão Hoà Thượng Thích Phổ Tuệ đã thu thần thị tịch tại tổ đình viên minh tự (Chùa ráng) Trụ thế 105 năm 85 hạ lạp.
Bách tuế dư niên có thế thôi，
Bấy nhiêu năm tháng ở trên đời.
Tu trì giới hạnh nêu gương sáng,
Thạch trụ Tùng Lâm thật rạng ngời.
Giản dị khiêm cung trang sử Việt
Nghìn năm truyền thống trụ đất trời,
Viên Minh thiền thất ngôi Trưởng Lão,
Vóc Hạc xương Mai một bóng Người!
Bậc chân tu thực học -một đại cổ thụ trong vườn Thiền nước Nam
Đương kim Thống lĩnh Tăng già Toàn Quốc Đệ Tam Pháp Chủ Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam
ĐẠI TRƯỞNG LÃO HOÀ THƯỢNG THÍCH thượng PHỔ hạ Tuệ
Thế là Cỗ xe vận hành suốt Trăm năm đã dừng nghỉ
Cõi Niết Bàn – Tổ đã nhập định an nhiên
Kính cầu nguyện giác linh Cố Trưởng lão Hoà thượng Thích Phổ Tuệ – Đức Đệ Tam Pháp Chủ GHPGVN cao đăng Phật quốc.
Nam Mô Tây Phương Cực Lạc Thế Giới Đại Từ Đại Bi Tiếp Dẫn Đạo Sư A Di Đà Phật
