Việc đối thoại được tiến hành trong một hội thảo tại Diễn đàn Phật giáo thế giới lần thứ hai.
3 giờ hội thảo đã thu hút khoảng gần 200 khán giả và những người đến muộn đã phải đứng ở lối đi của căn phòng họp nhỏ của Phạn cung Linh Sơn.
Cả giới Tăng Ni Phật tử và chuyên gia khoa học xã hội đều nhìn nhận rằng Đức Phật là con người, không phải là chúa trời, và số phận của mọi người nằm trong tay chính họ, chứ không phải trong tay Đức Phật.
Mọi người cũng nhất trí rằng Đạo Phật không phải là sự sùng bái mê tín, hay là kẻ thù của khoa học. Ngược lại, đạo Phật chống lại sự mê tín và nhấn mạnh luật “nhân quả”. Hơn nữa, Phật giáo chứa đựng nhiều tư tưởng biện chứng và quan trọng nhất, đạo Phật ủng hộ sự phát triển của khoa học và công nghệ.
"Theo quan điểm của tôi, Phật giáo là tôn giáo vô thần và rất lý trí," Tiến sĩ Jiang Jinsong, trợ lý giáo sư tại Viện Khoa học, Công nghệ và Xã hội của Đại học Tsinghua danh tiếng nói với Tân hoa xã tại Diễn đàn.
"Trên nhiều khía cạnh, Phật giáo chia sẻ nhiều đặc tính chung với tinh thần khoa học," ông nói. "Lấy ví dụ, Đức Phật cũng phản đối sự sùng tín mù quáng hoặc chấp nhận một học thuyết mà không có sự suy nghĩ."
Phật giáo được truyền từ Ấn Độ vào Trung Quốc hơn 2000 năm trước đây. Hiện nay, có khoảng 100 triệu người Trung Quốc lục địa, và khoảng 13 triệu người ở nước ngoài theo đạo Phật.
Một sự thật cơ bản là Đạo Phật chưa bao giờ chống lại khoa học trong lịch sử. Hơn nữa, một số tu sĩ trong lịch sử Trung quốc còn là nhà khoa học hay kỹ thuật, ví dụ như Thiền sư Yi Xing (673-727), người vừa là nhà thiên văn học, toán học và kỹ sư cơ khí.
Ngày nay, giống như những người thế tục, tu sĩ Phật giáo trong hầu hết các chùa cũng sử dụng thành tựu của khoa học công nghệ – liên lạc với thế giới bên ngoài qua điện thoại di động, nghiên cứu bằng máy tính và internet.
"Thiền sư Huyền Trang dưới thời Đường đã mất 17 năm đi hàng chục ngàn dặm đến Ấn Độ để thỉnh kinh. Nhưng bây giờ, chúng ta chỉ cần một cái click chuột trên máy vi tính để đọc kinh," Thiền sư Man Sheng từ Tu viện Phổ Quang Sơn nói tại Diễn đàn.
"Bản thân tôi khuyến khích tu sĩ học khoa học," Thiền sư Xue Cheng, phó chủ tịch và tổng thư ký của Hội Phật giáo Trung Quốc nói với Tân hoa xã.
"Nhưng ngược lại, sự phát triển nhanh chóng của khoa học cộng nghệ cũng khiến con người phải trả giá – môi trường tự nhiên vị hủy hoại vì khai thác cạn kiệt tài nguyên và quá nhiều rác thải, môi trường xã hội đang phải chứng kiến sự thù hận, thậm chí chiến tranh vì tranh giành tài nguyên," ngài nói.
"Vì thế riêng khoa học và công nghệ không thể đảm bảo cuộc sống hạnh phúc cho loài người. Loài người vẫn cần luân lý đạo đức và các giá trị, và Phật giáo có thể đóng vài trò nhất định trong việc này," ngài nói thêm.
Zhu Qingshi, một nhà hóa học nổi tiếng của Học viện khoa học Trung Quốc nói với Tân Hoa xã rằng ông coi Phật giáo là tri thức, chứ không phải tôn giáo.
"Phật giáo là tri thức uyên thâm và tinh hoa của văn hóa và trí tuệ loài người," ông Zhu, cũng là cựu chủ tịch của Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc nói.
"Nếu bạn nghĩ đạo Phật chỉ có nghĩa là thắp hương và cầu nguyện, bạn đã đi quá xa tinh thần thực sự của đạo," ông nói.
Ông trích dẫn một ví dụ sâu sắc để cho thấy sự liên hệ giữa Phật giáo và khoa học – thuyết lượng tử trong Vật lý và thuyết nguồn gốc trong Phật giáo, cả hai đều cố gắng giải đáp câu hỏi "bản chất thực sự của thế giới vật chất là gì."
Zhu nói thêm rằng khoa học và Phật giáo có thể gặp nhau ở ba lĩnh vực: vật lý, khoa học não bộ và tâm lý học.
Ngoài ra, Thiền sư Master Bei Ji, phó chủ tịch hội Phật giáo Taiyun ở phía Bắc Trung Quốc nói đạo đức là một lĩnh vực mà cả khoa học và Phật giáo có thể hội tụ.
Tăng Ni, Phật tử và các học giả nói rằng đây là lần đầu tiên Trung Quốc đăng cai một buổi đối thoại trực diện, cao cấp và mang tính quốc tế như vậy giữa khoa học và Phật giáo, vì thế buổi đối thoại không được trông đợi có thể giải quyết mọi vấn đề ngay lập tức.
"Nhưng điều quan trọng là nó chứng tỏ cả Phật giáo và khoa học có thể đóng góp trong việc xây dựng một xã hội hài hòa và một thế giới hài hòa," Jiang nói.
"Phật giáo là một phần của văn hóa truyền thống Trung Quốc và là báu vật quốc qua. Vậy tại sao chúng ta không sử dụng Phật giáo?" Jiang nói.
Có thể vì cuộc đối thoại giữa Phật giáo và khoa học được tiến hành trong khuôn khổ Diễn đàn Phật giáo, và vì thế, có ít giới khoa học tham dự hôm chủ nhật.
Nhưng Zhu vẫn tự tin và nói rằng đối thoại giữa tôn giáo và khoa học không phải là điều mới mẻ ở các nước phương Tây.
"Cuộc đối thoại ở Trung Quốc hôm nay giống như môt hạt giống. Nó sẽ nảy mầm khi được gieo”
