Theo một số tài liệu chữ Hán nhà chùa còn lưu giữ được, thì chùa được xây dựng vào năm Bính Tuất (1886). Ban đầu, chùa có tên gọi là “An Hội Phúc tự” (thuộc thôn An Trạch), đến năm Giáp Thìn – 1904 (theo bức hoành phi gắn ở tiền đường) mới đổi tên là “Vĩnh Phước An tự” (thuộc thôn Vĩnh Lợi) và sử dụng tên gọi đó cho đến ngày nay.
Căn cứ theo sơ đồ, ngôi chùa cũ có tổng thể kiến trúc bao gồm: sân ngoài, tiền đường, sân chính, chánh điện, sân trong, nhà Tổ và hai bên tả hữu là nhà Tăng. Còn về cảnh vật xung quanh, người xưa cũng ghi chép lại rằng: “… dòng nước ngược chảy chầu. Nước chảy về huyền vũ (hình thế của long mạch trước khi vào huyệt trường). Đây là cuộc đất tốt nhất…, có trúc xanh chống đỡ, có thành bao ngoài kiên cố. Phật pháp rạng ngời. Thực là một ngôi chùa yên tịnh trên chốn đất này vậy”.
.gif)
Mặt tiền Chùa
Nhưng do trải qua thời gian dài chiến tranh, ly tán, qua các cuộc trùng tu, sửa chữa mà hiện trạng ngôi chùa đã thay đổi đi ít nhiều. Song, về kết cấu kiến trúc, bộ khung cũng như tranh ảnh, tượng thờ nhà chùa vẫn còn lưu giữ được nhiều và vẫn hằng nguyên giá trị. Ngày nay, tổng thể mặt bằng chùa bao gồm: sân ngoài, tiền đường, chánh điện, sân trong (hai bên là lầu chuông, trống), nhà Tổ và khu mộ tháp. Còn dòng nước, rừng trúc, tường thành đều đã mất và thay vào đó là khu dân cư đông đúc.
Chùa có cấu trúc hình chữ Tam. Mái chùa lợp ngói âm dương, diềm mái trang trí hình lá đề cách điệu, có tường gạch bao quanh ba phía. Bên trong, là bộ khung gỗ chịu lực với kết cấu ba gian hai chái. Cột nhà cao hơn thì có đường kính lớn hơn. Tất cả đều đứng trên đá tảng.
Trang trí trong chùa được thể hiện khá tinh xảo, chủ yếu tập trung ở các bao lam, hoành phi, liễn đối với các đề tài quen thuộc như: lưỡng long triều nguyệt, chim muông, hoa lá… rất sống động, công phu.
-ngoi-chua.gif)
Quy cách bài trí tượng thờ, cũng mang đậm dấu ấn ngôi chùa Việt – Nam Bộ. Ở gian giữa chánh điện, trên cùng là bộ tượng Di Đà Tam Tôn, ở bệ thấp hơn là các vị Phật, Bồ tát khác và cuối cùng, thấp nhất là chuông, mõ cùng kinh sách nhật tụng. Ở hai chái, đặt đối xứng nhau có Thập điện Diêm vương, Địa Tạng Vương Bồ tát, Thất vị Tinh tú… Còn ở nhà Tổ, gian giữa (phía trước) thờ Chuẩn Đề, sau cùng là Tổ sư Đạt Ma, hai gian bên đặt hài cốt và bài vị của các Phật tử ký tự…
Chùa Vĩnh Phước An, ngoài những giá trị về mặt lịch sử, kiến trúc-nghệ thuật như đã khái quát ở trên, thì nơi đây vẫn còn lưu giữ rất nhiều những di sản nghệ thuật cổ Phật giáo tiêu biểu mà ít người biết đến.
Chánh điện chùa Vĩnh Phước An
Theo khảo sát sơ khởi, chùa hiện có 54 tượng gỗ lớn nhỏ. Tất cả đều bằng gỗ căm xe và được tạc nguyên khối. Trong đó, có những tượng tiêu biểu như: Di Đà Tam Tôn, Thập điện Diêm vương, Địa Tạng, Lục Tổ, Hộ pháp… Nhưng nổi bật và giá trị hơn cả, theo chúng tôi, đó là bộ tranh về Thập điện Diêm vương đang phán xử. Tranh được vẽ trên vải với nhiều màu sắc phong phú. Mỗi bức tranh, là một quang cảnh xử án khác nhau và tác giả đã thật tinh tế, tài tình trong việc thể hiện khuôn mặt, trạng thái của người đang phán xử cũng như của những tội đồ. Chính điều này, đã làm cho bộ tranh thật sinh động. Ngoài ra, chùa vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị khác như: Đại hồng chung, lư hương (đồng), bát nhang (gốm), … và một số tài liệu bằng chữ Hán.
Hòanh phí với 4 chữ :Vĩnh Phước An tự
Theo lời kể của ông Trương Văn Nhan (51 tuổi) – người ở từ (vị cư sĩ trông coi chùa và nhang khói), thì những di sản nghệ thuật này đã có từ xưa, lúc mới dựng chùa. Và trước đây, còn có rất nhiều những tranh, tượng khác nữa. Nhưng do trải qua một thời gian chiến tranh, thiên tai, chùa lúc có người trụ trì, lúc không nên những di sản này đã ít nhiều bị hư hại, mất mát…
Với những giá trị nổi bật như vậy, có thể khẳng định rằng Vĩnh Phước An tự là một trong số rất ít những ngôi chùa Việt cổ đẹp nhất của tỉnh Bạc Liêu hiện nay, rất cần được bảo tồn và gìn giữ. Nhưng, thật đáng ngạc nhiên là cho đến lúc này, ngôi chùa vẫn chưa được các cơ quan chức năng quan tâm, nghiên cứu và xếp hạng. Chính vì vậy mà trong một thời gian dài, người dân ở đây đã tự ý “trùng tu”, sửa chữa, thay mới một vài bộ phận; tự ý “phục hồi” các pho tượng bằng cách đắp vữa hồ, rồi mua sơn, phẩm màu tô quét mới…
Thập điện Diêm vương
Lẽ dĩ nhiên, hệ quả tất yếu của những việc làm tự phát này là điều mà chúng ta không cần phải bàn cãi. Song, theo như ý của người dân nơi đây, làm vẫn hơn không khi mà các cơ quan chức năng vẫn chưa hề quan tâm đến. Và quan trọng hơn, là không thể đứng nhìn ngôi chùa, cũng như các pho tượng rồi sẽ sụp đổ, hủy hoại vì mối mọt.
Ngoài ra, một trong những “thay đổi” ở chùa qua các cuộc trùng tu, sửa chữa mà chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy là cách bài trí tượng thờ, liễn đối có phần chưa đúng, nếu không muốn nói tùy tiện. Chẳng hạn như bộ Di Đà Tam Tôn ở chánh điện, theo đúng phải là: ở giữa Phật A Di Đà, bên tả (của Phật) là Quan Thế Âm Bồ tát, bên hữu là Đại Thế Chí Bồ tát. Nhưng ở đây, ngược lại hoàn toàn (ở hai tượng Quan Âm và Đại Thế Chí).
Qua bài viết này, chúng tôi mong muốn Giáo hội và các cơ quan chức năng quan tâm, tiến hành nghiên cứu và lập hồ sơ xếp hạng di tích, tạo cơ sở pháp lý nhằm bảo tồn và gìn giữ một di tích rất có giá trị không chỉ của tỉnh nhà mà của cả dân tộc.
