Bà Mộng Điệp từ trần trong quá trình giải phẫu chấn thương cổ, bệnh tim tái phát. Bà qua đời lúc 12 giờ ngày chủ nhật 26/6 tại bệnh viện Saint Antoine. Bà sẽ được an táng ngày 1/7 tại nghĩa trang Thiais ở Paris-nơi có mộ phần của hai người con trai.
Hết lòng với dòng họ Nguyễn
Bà hoàng Mộng Điệp được đánh giá là người hết lòng với dòng họ Nguyễn Phước và cựu hoàng Bảo Đại.
Khi đã trở thành thứ phi của vua Bảo Đại, bà cùng với Đức Từ Cung và Nam Phương Hoàng hậu dốc sức chăm lo cho các con nuôi dạy các con và hậu thuẫn việc triều chính cho ông hoàng cuối cùng của triều Nguyễn. Mộng Điệp có với cựu hoàng một hoàng nữ (Phương Thảo, 1946) và hai hoàng nam: Bảo Hoàng (1954-1955) và Bảo Sơn(1955-1987).
 |
| Thứ phi Mộng Điệp một thời. Ảnh: Tư liệu. |
Bà từng được ban áo mũ để thay mặt Hoàng hậu Nam Phương trong các cuộc tế lễ. Có những lần khi Bảo Đại đi săn lạc trong rừng, bà phải cưỡi voi đi tìm. Bà nuôi một đàn voi 40 con tập trung về chung quanh biệt điện "rừng xanh" của Bảo Đại.
Năm 1953 chiến tranh ác liệt, bà còn đích thân thực hiện nhiệm vụ mang cặp ấn kiếm và một số vật báu của triều Nguyễn qua Pháp giao cho Hoàng hậu Nam Phương và ở lại luôn đất nước này.
Làm dâu hoàng tộc Nguyễn khi đã suy tàn, bà trước sau vẫn giữ cung cách của một bà phi chân chính. Rồi nững ngày sống lưu lạc ở Pháp, bà sống tự lập, không nhờ vả chính phủ nước này dù phải vất vả làm đủ thứ nghề để mưu sinh và nuôi các con khôn lớn.
Chính vì vậy, trong lời đề tặng bà Mộng Điệp cuốn Việt Nam sử lược, Trần Trọng Kim viết: "Kính tặng bà Bùi Mộng Điệp, là một người biết đường khinh trọng, biết lời phải chăng". Đây là lời đề tặng đồng thời cũng là sự ngưỡng mộ của học giả dành cho bà.
Tâm nguyện được chết nơi cố quốc
Lúc đầu, khi mới sang Pháp, bà Mộng Điệp thuê nhà ở gần lâu đài Thorenc, sau đó sống một ngôi nhà nhỏ trong thành phố Paris. Cũng giống như Nam Phương hoàng hậu, Thứ phi Mộng Điệp cũng không có liên hệ gì với ông hoàng Bảo Đại khi ông lấy bà Monique Marie Eugene Baudot (vốn là một nhân viên buồng phòng khách sạn). Nhưng tư liệu, thư từ về cuộc đời của bà với ông hoàng Bảo Đại vẫn được bà gìn giữ.
Những năm cuối đời, hoàng phi Mộng Điệp có nguyện vọng về sống ở quê nhà, khi trăm tuổi được táng gần lăng mộ đức Từ Cung. Nhưng gặp nhiều chuyện mất mát quá lớn nên nguyện vọng của bà chưa thực hiện được. Nguyên do là năm 1987, Bảo Sơn, người con trai mang lại niềm tự hào cho bà khi tốt nghiệp các trường mũi nhọn kỹ thuật của Pháp, lái máy bay đi tắm biển, bị sóng đánh va vào bờ đá chết. Bà đau khổ đến tột cùng và chọn cuộc sống ẩn dật ở một căn hộ ở 24 Bd Rueilly quận 12, Paris.
Cuối năm 1996, bà cùng hoàng nữ Phương Thảo về thăm Huế, dự định tặng toàn bộ tài liệu liên quan đến nhà Nguyễn và cựu hoàng cho một bảo tàng nào đó ở quê hương. Nhưng cũng lại do hoàn cảnh nên tâm nguyện đó của bà chưa thực hiện được.
Năm 2008, bà lại có dịp trở lại Hà Nội. Trong chuyến trở về này, tâm sự với báo chí trong nước, bà nói: “Về thì muốn về lắm, nhưng nhà cửa tôi chẳng còn gì. Người thân cũng chẳng còn… Người mình bao giờ cũng vậy. Chỉ mong được chết trên mảnh đất của mình”.
