Với số lượng ngày càng tăng các nhà sư và tín đồ Phật giáo tụ tập tại địa điểm Đức Phật giác ngộ ở Bodh Gaya trong những tuần gần đây để kêu gọi Phật tử độc quyền kiểm soát quần thể Đền Mahabodhi, các cuộc biểu tình đã nổ ra trên khắp Ấn Độ để ủng hộ, bao gồm cả ở Ladakh và Maharashtra. Các cuộc biểu tình ngày càng gia tăng bắt đầu từ hơn một tháng trước, khi hàng trăm nhà sư và những người ủng hộ họ bắt đầu tuyệt thực.
Những người biểu tình đã tụ tập tại Bodh Gaya từ khắp Ấn Độ, bao gồm Chhattisgarh, Gujarat, Ladakh và Rajasthan, để kêu gọi bãi bỏ Đạo luật Đền Bodh Gaya (BTA) năm 1949, trong đó yêu cầu một ủy ban gồm bốn người theo đạo Hindu và bốn người theo đạo Phật cùng quản lý ngôi đền, do thẩm phán quận làm chủ tịch. Các cuộc biểu tình, bao gồm các cuộc tụ họp hòa bình, tuyệt thực và mít tinh, đã đạt được động lực kể từ khi cảnh sát địa phương đưa các nhà sư đang ăn chay ra khỏi khuôn viên đền.
Các cuộc biểu tình bắt nguồn từ sự bất mãn lâu dài của những người theo đạo Phật về việc quản lý ngôi đền và sự gia tăng các nghi lễ của đạo Hindu trong quần thể đền thờ, một Di sản Thế giới của UNESCO. “Những người theo đạo Phật chưa nhận được công lý”, người biểu tình Abhishek Bauddh, người đã đi 540 km từ Chhattisgarh để tham dự, cho biết. “Chúng ta nên làm gì nếu chúng ta không biểu tình một cách hòa bình?”
Tổng thư ký của Diễn đàn Phật giáo toàn Ấn Độ (AIBF), Akash Lama, người dẫn đầu chiến dịch, đã xác nhận quy mô và sự phối hợp của phong trào. Ông cho biết: “Những người theo đạo Phật từ khắp cả nước đang tụ họp tại đây”.
“Tất cả các địa điểm tôn giáo, như đền thờ, gurdwara và nhà thờ Hồi giáo, đều do những người theo các tôn giáo đó quản lý, nhưng BTA lại quá thiếu sót đến mức họ đề xuất người theo đạo Hindu vào ban quản lý Đền Mahabodhi, một địa điểm linh thiêng đối với những người theo đạo Phật”. “Chúng tôi cũng yêu cầu rằng việc thờ cúng tại Đền Mahabodhi phải được tiến hành theo các nghi lễ Phật giáo”.
Việc di dời hơn hai chục nhà sư đang tuyệt thực khỏi khuôn viên đền vào ngày 27 tháng 2 là bước ngoặt đối với nhiều người.
“Chúng ta có phải là những kẻ khủng bố không? Tại sao chúng ta không thể biểu tình trong sân của chúng ta?”, thư ký của Liên đoàn Phật tử quốc gia Ấn Độ, Pragya Mitra Bodh đã hỏi. “Đạo luật quản lý đền thờ và việc thành lập ủy ban làm hoen ố bản sắc Phật giáo của chúng ta”.
Đền Mahabodhi được xây dựng vào thế kỷ thứ ba trước Công nguyên, dưới thời trị vì của Hoàng đế Ashoka, và vẫn nằm dưới sự quản lý của Phật giáo trong nhiều thế kỷ. Đến thế kỷ 13, ảnh hưởng của Phật giáo trong khu vực đã suy giảm, sau các cuộc xâm lược của lực lượng Turko-Afghanistan, và ngôi đền đã bị bỏ hoang. Theo nhà sử học Imtiaz Ahmed của Đại học Patna, một nhà sư Ấn Độ giáo tên là Ghamandi Giri đã bắt đầu sống tại địa điểm đền thờ vào năm 1590 và tiến hành các nghi lễ của đạo Hindu, sau đó thành lập Bodh Gaya Math, nơi tuyên bố quyền giám hộ đối với khu phức hợp cho đến ngày nay.
Những nỗ lực nhằm giành lại địa điểm này để quản lý Phật giáo đã được hồi sinh vào cuối thế kỷ 19 bởi các nhà sư Sri Lanka và Nhật Bản, những người đã thành lập Hội Maha Bodhi. Một đề xuất định cư dưới sự cai trị của thực dân Anh vào năm 1903 đã thất bại, và Đạo luật Đền Bodh Gaya đã được thông qua vào năm 1949, sau khi Ấn Độ giành được độc lập, để chính thức hóa việc quản lý chung.
Nhiều Phật tử cho rằng Bodh Gaya Math, thông qua sự hiện diện lịch sử và ảnh hưởng tại địa phương, thực sự kiểm soát các công việc hàng ngày tại ngôi đền. Những nỗ lực pháp lý để thách thức sự sắp xếp này diễn ra chậm chạp; một bản kiến nghị năm 2012 gửi lên Tòa án Tối cao vẫn chưa được giải quyết.
Người đứng đầu hiện tại của Bodh Gaya Math, Swami Vivekananda Giri, đã bác bỏ các cuộc biểu tình là “có động cơ chính trị”, cho rằng chúng nhằm mục đích thu hút sự ủng hộ trước cuộc bầu cử cấp tiểu bang sắp tới của Bihar. “Những lời dạy của Math coi Đức Phật là hiện thân thứ chín của Chúa Vishnu và chúng tôi coi Phật tử là anh em của mình”, Giri nói với các phóng viên. “Chúng tôi đã tiếp đón các tín đồ Phật giáo trong nhiều năm và chưa bao giờ cấm họ cầu nguyện. Nếu Đạo luật bị bãi bỏ, ngôi đền sẽ chỉ thuộc về phía Ấn Độ giáo”.
Giri cũng nhấn mạnh rằng Math đã bảo tồn địa điểm này trong nhiều thế kỷ vắng bóng Phật giáo, ông tuyên bố: “Khi Phật tử bỏ rơi nơi này sau cuộc xâm lược của những người cai trị Hồi giáo, chúng tôi đã bảo tồn và chăm sóc ngôi đền. Tuy nhiên, chúng tôi không bao giờ đối xử với du khách Phật tử như ‘những người khác’”.
Mặc dù hoài nghi về phản ứng của chính phủ, những người biểu tình vẫn kiên quyết. “Quyền của Phật tử đang dần bị vi phạm”, Akash Lama cho biết. “Ngôi đền nên được trao lại cho Phật tử”.
Những người biểu tình như Abhishek Bauddh tìm thấy sức mạnh trong số lượng ngày càng tăng. “Sự đoàn kết này làm cho cuộc biểu tình của chúng tôi trở nên mạnh mẽ”, ông nói, đồng thời lặp lại quan điểm rằng sự hội tụ ở Bodh Gaya không chỉ là về việc đòi lại quyền tôn giáo mà còn là về việc củng cố bản sắc Phật giáo tập thể trong bối cảnh tôn giáo đa dạng của Ấn Độ.
Ấn Độ là quê hương của khoảng 8,4 triệu Phật tử, theo dữ liệu điều tra dân số năm 2011, nhiều người trong số họ đồng nhất với cộng đồng Dalit và coi cuộc đấu tranh giành quyền kiểm soát đền thờ là một phần của sự khẳng định rộng hơn về bản sắc tôn giáo và xã hội. Nhóm này chỉ chiếm 0,7 phần trăm dân số của quốc gia. Trong khi đó, 79,8 phần trăm công dân của quốc gia này được tính là người theo đạo Hindu, 14,2 phần trăm là người Hồi giáo, 2,3 phần trăm là người theo đạo Thiên chúa và 1,7 phần trăm là người theo đạo Sikh.
