Ăn chay giờ đây không chỉ dành cho các nhà tu hành mà đã trở thành một xu hướng trong xã hội, đặc biệt là đối với giới tri thức và doanh nhân. Ngoài vấn đề về ẩm thực, người ta còn ăn chay để tìm kiếm sự bình yên, và cũng là tìm cho mình một nơi thích hợp để tịnh tâm suy nghĩ, giải thoát những phiền muộn của cuộc sống hiện đại.
Ăn chay đã được người dân Việt Nam biết đến từ lâu. Không có nghiên cứu nào thống kê tỉ lệ những món ăn có nguồn gốc từ thực vật chiến tỉ trọng bao nhiêu trong những bữa cơm của người dân Việt, cũng không có số liệu chính thức nào chỉ ra rằng người dân Việt Nam ăn chay từ bao giờ. Tuy nhiên, chúng ta có thể khẳng định rằng, người Việt Nam có truyền thống làm các món chay cũng lâu dài như nền văn hiến Việt Nam. Từ khi Phật giáo du nhập vào nước ta, cùng với lịch sử Phật giáo gắn liền với đời sống người dân Việt, ăn chay đã trở thành một nét văn hóa ẩm thực nước nhà. Theo lời các Phật tử, chúng ta ăn chay để tránh nghiệp sát sinh, cũng như nuôi dưỡng lòng từ bi, yêu thương muôn loài; và khi ta yêu thương muôn loài cũng là ta đã yêu thương, tu dưỡng bản thân mình. Ăn chay còn thể hiện tinh thần yêu chuộng hòa bình.
Ăn chay mang lại cho chúng ta rất nhiều lợi ích mà chúng ta có thể chưa biết. Rất nhiều nghiên cứu khoa học trong 20 năm qua đều cho thấy ăn chay có lợi cho sức khỏe, vì giảm nguy cơ mắc các bệnh “hiện đại” như tim mạch, tai biến mạch máu não, đái tháo đường, ung thư… Ăn chay là cách để bảo vệ chúng ta trước những nguy hiểm vô hình từ những món ăn có nguồn gốc từ động vật.
Cuộc sống ngày càng hiện đại, kéo theo đó là sự phát triển như vũ bão của các loại công nghệ máy móc, nhiều loại thực phẩm chế biến sẵn ra đời. Ít nhiều trong số đó cũng có những loại thực phẩm không đảm bảo chất lượng làm ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe người tiêu dùng. Các nhà khoa học đã tìm thấy rất nhiều chất hóa học độc hại tiềm ẩn trong thịt các loài thú mà khách hàng tiêu thụ không hề hay biết. Trên thế giới và tại Việt Nam, trong những giai đoạn cao điểm dịch bệnh gia súc, gia cầm, việc trao đổi mua bán thịt, trứng không an toàn gây nên những kinh hoàng và bất an cho sức khỏe và tính mạng của con người. Vì vậy dành một phần cuộc sống cho các bữa ăn chay cũng là một phương thức bảo đảm an toàn thực phẩm, cũng như đảm bảo sức khỏe trong bối cảnh thế giới đang có nhiều dịch bệnh, nhiều căn bệnh chết người đến từ động vật.
Ngoài ra, ăn chay cũng là lựa chọn của những người mong muốn có một chế độ ăn hợp lý để sở hữu cho mình một vóc dáng thon, đẹp, ngăn ngừa căn bệnh béo phì và lão hóa, do trong khẩu phần ăn của họ không chứa dầu mỡ, các chất béo và chất gây lão hóa. Về tâm linh, đây cũng là một trong những cách rèn luyện bản thân để hướng đến những giá trị nhân bản của cuộc sống. Người ta ăn chay để thành tâm hướng thiện,, để cầu an và giữ cho mình một tâm hồn thanh tịnh giữa cuộc sống ồn ào, náo nhiệt.
Ăn chay – với những lợi ích và ý nghĩa của nó đem đến – đã trở thành một phần văn hóa tốt đẹp trong cuộc sống ẩm thực của người dân Việt Nam.
