Vĩnh biệt NSND Phùng Há: Như một cuộc trùng phùng…

Có lẽ giới ký giả kịch trường và văn nghệ sĩ Sài Gòn một thời vang bóng, không ai không biết cuộc tình buồn và đẹp của đôi nghệ sĩ tài danh Phùng Há – Năm Châu. Người ta truyền tụng, trân trọng cuộc tình kéo dài hơn nửa thế kỷ như một thiên tiểu thuyết.

Cách đây hơn sáu năm, có lần tôi hỏi cô Bảy vì sao cô với nghệ sĩ Năm Châu không thành, cô đã trả lời: “Làm nghệ sĩ, khán giả đang thương mình trên sân khấu, bỗng dưng mình đi thương, đi lấy chồng người khác, có phải là mang tội với khán giả không…”. Tôi lại hỏi vì sao cô chia tay với nghệ sĩ Huỳnh Thủ Trung, cô đáp: “Ổng đánh tôi dữ quá! Mỗi lần ổng đánh tôi là mẹ tôi khóc, mẹ tôi nói mẹ sinh con ra, một con muỗi cắn con mẹ cũng đau lòng, giờ người ta đánh con như vậy, hoặc là con về với mẹ, hoặc là mẹ chết”. Ngập ngừng, trầm ngâm nhìn về phía nghĩa trang, cô bỗng thở dài: “Kể ra cũng tại ông Năm Châu thương mà không nói trước…”.

Hồi ấy, năm 1925, khi cô Bảy bước chân vào gánh Tái Đồng Ban ở tuổi chớm tròn trăng thì sắc đẹp của cô đã làm mê đắm cả hai bậc thầy: Huỳnh Thủ Trung dạy ca và Năm Châu dạy diễn. Khi Năm Châu còn đang ôm mối tình câm chưa kịp nói thì Huỳnh Thủ Trung đã tuyên bố cưới cô Bảy Phùng Há. Năm Châu ôm mối thất tình ra đi. Cô Bảy Phùng Há sống với Huỳnh Thủ Trung có một người con rồi chia tay vì không chịu nổi người chồng suốt ngày ngồi trong quán rượu, chưa kể những chuyện ngoại tình, những trận đòn roi.

Khi Năm Châu đang lưu lạc với một đoàn cải lương ngoài Bắc, được tin cô Bảy Phùng Há đã thôi chồng và chuyển qua đoàn khác, ông liền trở về, tìm đến gánh hát Trần Đắc với hy vọng nối lại tình xưa. Nhưng đò tình lại thêm lần lỡ chuyến. Cô Bảy Phùng Há đã là vợ của Bạch Công tử và lập gánh hát Huỳnh Kỳ.

Bạch Công tử – tức Lê Công Phước, con trai của Đốc Phủ sứ Mỹ Tho Lê Công Sũng – sau khi chiếm được trái tim cô Bảy Phùng Há, đã bỏ ra năm trăm đồng trả nợ cho cô, chuộc cô ra khỏi gánh Trần Đắc, lập gánh Huỳnh Kỳ cho cô làm chủ. Thời ấy, giao thông cách trở, các gánh hát lưu diễn phải thuê ghe lườn vận chuyển sân khấu, công nhân và đào kép. Bạch Công tử đã trang bị cho Huỳnh Kỳ bốn chiếc ghe chài, ba chiếc chở đồ đạc, đào kép và công nhân, còn một chiếc dành riêng cho cô đào chánh kiêm chủ bầu Phùng Há với đầy đủ tiện nghi.

Có tiền bạc, phương tiện, cô Bảy Phùng Há chiêu mộ toàn đào kép nổi danh, Huỳnh Kỳ thống lĩnh nghệ thuật cải lương khắp Nam kỳ lục tỉnh. Nhưng chỉ được bảy năm, Bạch Công tử sa vào con đường ăn chơi sa đọa, bao nhiêu tiền của ông ném vào sòng bạc, tiệm hút, gái… Huỳnh Kỳ suy sụp, đào kép lần lượt bỏ đi, cô Bảy ôm hai đứa con đau ốm cùng với bốn chiếc ghe chài  nằm chơ vơ bên bến chợ Cầu Ông Lãnh. Trong cảnh khốn cùng, một người quen giúp cô ẵm con đi tìm chồng thì gặp Bạch Công tử đang sống với một cô gái khác, một giai nhân nổi tiếng tên Marie Anne Nhị ở khách sạn Minh Tân. Bạch Công tử không hề quan tâm đến con mà lại trách mắng cô thiếu lịch sự, hành động như thế là làm mất mặt ông với bạn gái. Cô Bảy nuốt nước mắt ra về. Rồi cả hai đứa con lần lượt chết trên tay cô trong cảnh không tiền chạy chữa, cô đành phải chia tay với Bạch Công tử để làm lại cuộc đời.

GS-TS Trần Văn Khê chúc mừng sinh nhật lần thứ 98 của NSND Phùng Há – Ảnh: Võ Đắc Danh

Người chồng thứ ba của cô Bảy Phùng Há là kiến trúc sư Hoàng Phi, con trai một quan huyện ở Gò Công, cũng là bạn thân của Bạch Công tử.

Sau năm 1945, Bạch Công tử vừa bị phá sản, vừa nghiện ngập, vừa lâm bệnh ngặt nghèo không tiền chạy chữa. Nghĩ đến tình xưa nghĩa cũ, cô Bảy xin phép chồng đem ông về nuôi dưỡng trong nhà tại số 3 đường Ngô Tùng Châu, Sài Gòn. Năm 1950, Bạch Công tử qua đời trong cảnh không có đất để chôn. Cô Bảy lại xin phép chồng đưa ông về an nghỉ trên đất nhà chồng ở Gò Công, và nhờ người con riêng của chồng trông coi mộ.

Hỏi vì sao cô chia tay với ông Hoàng Phi, cô không nói. Cô chỉ nói đó là một người trí thức và tử tế.

Với nghệ sĩ Năm Châu, cô Bảy cho rằng đó là một chuyện tình buồn và đẹp, cứ chập chờn, chập chờn như con đò lỡ chuyến. Năm 1953, ngẫu nhiên cô và nghệ sĩ Năm Châu cùng đầu quân trở lại gánh Trần Đắc. Vở Mộc Quế Anh đã đưa ngôi vị của Phùng Há – Năm Châu thành đôi bạn diễn ăn ý số một của sân khấu cải lương. Cô cảm nhận đó là nhờ tình yêu, vì cả hai đã trút hết tình yêu cho nhau qua vai diễn, những khát khao mà họ chưa bao giờ được trao nhận cùng nhau suốt cuộc đời. Nhưng khi bước ra sau bức màn nhung, cô Bảy lại cảm nhận được ánh mắt chừng như mất vui, chừng như có chút hờn ghen của nghệ sĩ Kim Cúc, bạn cô, cũng là vợ nghệ sĩ Năm Châu.

Biết lửa gần rơm trước sau rồi cũng cháy, cô rời gánh Trần Đắc, lặng lẽ ra đi để bảo vệ hạnh phúc của gia đình bạn. Cô hiểu tình yêu của nghệ sĩ Năm Châu đối với cô càng ngày càng sâu nặng. Ông viết những vở tuồng Nợ Dâu, Men rượu hương tình, Sân khấu về khuya như để gửi gắm, giãi bày, hờn trách sự lạnh lùng, bạc bẽo của cô, để sẻ chia với chính số phận buồn đau của mình.

Năm mươi hai năm sau, một người đã trải qua ba đời chồng, người kia cũng trải qua ba đời vợ, tuổi đều đã đến ngưỡng thất thập cổ lai hy nhưng tình yêu cứ tiếp tục rượt đuổi, tiếp tục so le, chập chờn như những con đò lỡ chuyến. Và, như chiếc lò xo bị nén đến tận cùng, vào một ngày tháng 5 năm 1977, trong giờ phút cuối đời hấp hối, nghệ sĩ Năm Châu vẫn thều thào trong hơi thở: “Phùng Há đâu?”. Cũng trong lúc ấy, cô Bảy đang chạy như điên, leo lết trên từng bậc thang trong bệnh viện để đến với ông. Không kể gì sự có mặt của bao nhiêu người, cô ôm chầm lấy ông, gào thét: “Khoan, anh khoan hãy đi, anh nghe em nói đã rồi hãy yên lòng ra đi. Em biết anh hận em, nhưng em không phải kẻ vô tình, em làm như vậy là em hy sinh vì hạnh phúc gia đình anh, vì vợ con anh. Anh biết không, tới giờ phút này em vẫn yêu anh…”.

Cô Bảy ơi, mong rằng cuộc đời này vẫn còn có kiếp sau để cô có cơ hội trùng phùng trọn vẹn với nghệ sĩ Năm Châu, người tình muôn thuở của cô, để con đò tình đừng bao giờ lỡ chuyến..