Tôi đang lay hoay gom đồ đi giặt thì Thầy tôi, Tổ khai sơn chùa Giác Hải, thôn Xuân Tự, xã Vạn Hưng, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa, được Hòa thượng Giám viện Thích Trí Thủ mời vào Phật Học Viện Hải Ðức Nha Trang dạy kinh văn Hán ngữ cho Tăng chúng, bước vào phòng, nói :
– Tối nay đi chợ tết hè !
– Bạch Thầy… nếu mưa thì sao ?
– Mưa cũng đi. Còn bốn ngày nữa tới tết. Không mua sắm chút ít thì đầu xuân chúng điệu và Phật tử đến chùa lấy gì mà sinh hoạt !
– Vâng ạ. Ý!… khômg được. Tối nay con bận đi cúng tất niên với thầy Diệu Tánh, bạch Thầy.
– Tất niên, minh niên cái gì ! Không mợ thì chợ cũng đông. Ông biết đấy, chùa mình đạm bạc, lại ở trên núi trên non, xa cách thị thành, nếu tôi không lo sắm sửa cho ba ngày tết thì ai lo cho đây ! Trụ trì hay giám tự là vậy đó. Mai kia các ông có chùa rồi sẽ biết.
– A Di Ðà Phật, con sẽ đi chợ với Thầy.
– Ừ, còn việc đi cúng để tôi nói.
Khoảng sáu giờ tối, Thầy trò từ từ xuống đồi Trại Thủy, thong dong ra phố, mục tiêu là trực chỉ đến chợ Ðầm Nha Trang. Hai bên lề đường người qua kẻ lại tấp nập. Các cửa hiệu chưng đầy hàng hóa, mẫu mã đa dạng, màu sắc rực rỡ trông thật quyến rủ dưới ánh đèn nê-ông sáng choang. Thầy trò im lặng thả từng bước theo dòng người dạo phố. Bỗng dưng Thầy hỏi:
– Ông thấy thế nào, vui hỷ ?
– Bạch Thầy, vui cũng có mà buồn cũng có.
– Buồn thứ gì ?
– Hồi nãy giờ con “tả hữu tạp thị” quá trời !
– Hì !… Hì !… Rứa là ông còn nhớ, được đấy !
– Dạ… bạch Thầy, từ ngày vào viện tới nay, con luôn luôn thực hành các kệ trong Tỳ ni nhựt dụng…
– Ừ, hay lắm !… Lời thơ và ý kệ tuyệt vời. Vậy là ông có chút công phu. Nhưng ông biết lý do tại sao chùa chiền thường được xây trên những đồi núi cô tịch ?
– Dạ… chưa biết, bạch Thầy.
– Vì Tổ xưa có dạy :
Tăng trú thành hoàng Phật Tổ ha,
Tiên hiền đô thị ẩn nham a;
Sơn tuyền lưu thủy nhơn gian khứ,
Thanh thủy y nhiên thành trược ba.
Tạm dịch :
Tăng ở thị thành Phật Tổ la,
Thánh hiền an định giữa rừng già;
Nước trong nguyên chất từ khe núi,
Trôi đến ruộng đồng cũng đục ra.
– Hay quá, bạch Thầy ! Tôi reo lên. Vậy chắc Phật Tổ thương chùa mình lắm !
– Nhứt định rồi ! Chùa mình mới thành lập, còn thiếu thốn về mọi phươn diện, nhưng cảnh trí thì lúc nào cũng lồng lộng trời cao, dạt dào sóng vỗ. Thầy Thiện Châu khoái lắm. Thầy bảo : “Giác Hải sơn thủy hữu tình. Ai muốn tu hành đắc đạo thì nên đến chùa Giác Hải”. Tuy là mỹ ngôn khích lệ nhưng đầy ắp thâm tình và chứa chan hoài bảo đó nghe con !
Thảo nào cách đây mấy năm, khi từ Pháp về Viện Nam chữa bịnh, tuy đi lại khó khăn nhưng đã hai ba lần Hòa thượng Thích Thiện Châu, Tổ khai sơn chùa Trúc Lâm Paris, ngõ ý muốn về Giác Hải an dưỡng một thời gian; rất tiếc, nhân duyên vẫn chưa hội tụ. Khi hầu chuyện với Hòa thượng tại Vạn Hạnh, tôi nhắc lại ý xưa, Hòa thượng nắm tay tôi, nói : “Thầy với thầy Viên Giác có duyên với nhau lắm. Mới đó mà đã trên bốn mươi năm. Thầy đoan chắc rằng Giác Hải sẽ thành một tòng lâm”. Và trong hai mươi năm qua, với bàn tay trùng tu điệâu nghệ của Thượng tọa trụ trì Thích Tịnh Diệu, Giác Hải đã sừng sững là một tòng lâm thắng tích, một phạm vũ huy hoàng giữa đất trời lồng lộng.
Trở lại chuyện chợ tết, Thầy trò chúng tôi mải mê hàn huyên, chẳng mấy chốc đã đến đầu góc chợ Ðầm. Một bà Phật tử từ trong sạp chạy ra, vồn vã xá Thầy lia lịa và nói giọng đặc Huế :
– Chao ui… Thầy trò Ôn đi chợ tệt à ? Chi mà cực rựa ! Nì !… Ôn và chụ ngồi đây, mua chi thì nọi con mua cho. Chợ bụa đông đục dợp dụa lắm ! (1)
– Vậy là bà không cho thầy trò chúng tôi đi ngắm hàng hóa chợ tết !
– Cọ chi mà ngặm, Ôn ơi ! Thôi, Ôn và chụ ngồi đây. (2) Bà kéo ra hai chiếc ghế xếp, dặn dò cô con gái đôi điều đứng bán hàng, rồi te te đi sâu vào lòng chợ.
Thế là Thầy trò chúng tôi phải chịu phép, tuân lệnh.
Khoảng một giờ sau, bà cho người mang ra một bao bố to tướng, cột ràng cẩn thận, nói :
– Xong rồi. Con kêu xịch-lô, Ôn hỷ ! (3)
– Này… chứ bà mua những thứ gì trong đó ? Thầy tôi cười, hỏi.
– Thì đồ tệt… vài chục chẹn bạt, ly tạch, đụa muộng, còn lại là đồ khô. Ðược rồi, Ôn hỷ ! (4)
– Quá được !… Cảm ơn bà đã đoán đúng ý định Thầy trò chúng tôi.
– Ăn cơm chùa mòn răng mà đọn không đụng ! Ôn nọi chơi !… (5)
– À này… hết bao nhiêu ?
– Thôi !… Ôn vợi chụ về đi. Chuyện ni chụng con lo. Sạng mồng ba chụng con ra lễ Phật, hầu Thầy. (6) Bà chắp tay xá xá như ngầm tiễn chúng tôi.
Thế là Thầy trò ngỏ lời cảm ơn công đức, túm hai chéo bao xách đi, không cho bà kêu xích-lô.
Ði được một đoạn, thấy hơi mỏi tay, tôi đề nghị :
– Bạch Thầy, kêu xích-lô đi cho tiện.
– Nếu kêu xích-lô thì đã kêu rồi. Ông thấy chưa ?… Tôi nghĩ sao thì ứng hiện vậy. Quan AÂm Bồ Tát, Hộ Pháp, Thiện Thần mật thùy gia hộ chùa mình lắm ! Này, người ta thức khuya dậy sớm, tần tảo quanh năm, dành dụm từng cắc từng xu mới có chút ít tiền cúng dường Tam bảo. Mình thọ hưởng lễ vật của đàn na tín thí thế này mà không tu thì chỉ có đọa. Các ông sướng quá, mỗi ngày chỉ đi hai thời công phu, ở viện thì một, vậy mà bữa nào vui vẻ thì tán tụng đàng hoàng, bữa nào mỏi mệt thì tinh giảm ngắn gọn, hay tụng lua lua cho lẹ rồi ra. Ðức Phật ra đời chỉ vì mục đích tối thượng là chuyển mê khai ngộ cho chúng sanh, nên Ngài đã từ bỏ giàu sang phú quý, thế lực uy quyền, tu hành khổ hạnh mới chứng thành đạo quả; để rồi vân du đây đó, thuyết giảng bốn phương, suốt đời giáo hóa chúng sanh mà không thấy chúng sanh nào được Phật giáo hóa. Vĩ đại là ở điểm đó ! Còn ông… mới xách bao đi một đoạn đã thấy mỏi tay mỏi chân, tệ quá !
– Bạch Thầy, bây giờ con mới thấm ý nghĩa câu kinh Hoa Nghiêm Thầy viết treo trong nhà trù : “Phụng sự chúng sanh tức cúng dường chư Phật”.
– Nói vậy chứ thực tế mình phụng sự chúng sanh ít mà chúng sanh phụng sự mình nhiều, cụ thề nhất là cái bao này !
Thầy trò cùng cười và đang bước lên dốc đồi Hải Ðức.
* * *
Mùa hè vừa qua, được dịp đi Huế thăm quý Thầy, thăm chùa, đảnh lễ bảo tháp các bậc tôn đức ân sư, đếnn chùa Quốc AÂn lễ Tổ, thăm Hòa thượng Thích Diệu Tánh tôi mới thấy thêm vai trò, trách nhiệm và thành tích của ngài trụ trì. Quả là : một mình lo bảy lo ba, lo từng hạt cát sàng ra xây chùa. Nam mô !
Rồi lên chùa Bảo Quốc lễ Phật, thăm Thượng tọa trụ trì Thích Ðức Thanh, được Thầy ưu ái mời ở lại chơi vài hôm, tôi lại thấy cái hạnh kỳ diệu của các bậc trụ trì : cầm ba lá sớ đi quanh các phòng hai ba lần với giọng điệu ngọt ngào, từ ái mà vẫn chưa tìm được kinh sư. Thầy cười, nói : rứa đó ! Thiện tai !
Còn hòa thượng Thích Chí Tín, trụ trì chùa Long Sơn Nha Trang thì : quanh năm vận thủy ban sài, dang tay vun đắp cho đài sen tươi. Khể thủ !
* * *
Tuần rồi đi qua đường Nguyễn Thông quận 3, thấy chén bát bày bán đầy cả dãy phố, những bước chân chợ tết năm xưa bỗng dưng sống lại trong lòng tôi, và khái niệm trụ trì cũng bừng bừng hiện khởi trong tâm trí. Nhân dịp năm mới, Quý Mùi 2003, kính mừng tuổi quý Ôn, quý Thầy, quý Cô trụ trì những đóa sen hồng tươi thắm nhất.
Tịnh Minh
(1) … Thầy trò Ôn đi chợ tết à ? Chi mà cực rứa ! … Ôn và chú ngồi đây, mua chi thì nói con mua cho. Chợ búa đông đúc nhớp nhúa lắm !
(2) Có chi mà ngắm… Ôn và chú ngồi đây.
(3) Con kêu xích lô…
(4) Thì đồ tết… vài chục chén bát, ly tách, đũa muỗng…
(5) … mà đón không đúng… Ôn nói chơi !
(6) Ôn với chú về đi… chúng con lo. Sáng mồng ba chúng con…
