Mỗi tối trước khi ngủ, tôi hay suy nghĩ về cách cư xử, lời nói của người khác đối với mình theo chiều hướng tiêu cực.
Tôi là nam, 29 tuổi, chưa lập gia đình, sinh ra và lớn lên tại TP HCM, đang làm cho một công ty lớn ở trung tâm thành phố, thu nhập không cao nhưng đủ chi tiêu, để dành và phụ gia đình hàng tháng. Áp lực công việc không cao, tôi làm việc tại đây gần 4 năm. Bắt đầu từ giữa năm nay tôi thấy bất ổn về tâm lý, đặc biệt là trong công việc. Tôi rất dễ nóng giận với đồng nghiệp mặc dù chẳng có chuyện gì to tát, luôn có cảm giác lo âu. Mỗi lần không hài lòng, tôi chọn cách im lặng, không muốn giao tiếp với ai trừ khi người khác bắt chuyện trước.
Có lần tôi gắt gỏng với chị đồng nghiệp hơn tuổi, sau đó đã nhắn tin xin lỗi chị ấy. Đặc biệt, mỗi tối trước khi ngủ, tôi hay suy nghĩ về cách cư xử, lời nói của người khác đối với mình theo chiều hướng tiêu cực. Tôi biết đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến hành động trên nên chọn cách đọc sách để loại bỏ cảm giác tiêu cực, thế nhưng cũng không hiệu quả mấy. Trong các mối quan hệ khác, tôi vẫn hoàn toàn bình thường, vui vẻ. Tôi không biết có bị bệnh liên quan đến trầm cảm hay không? Nếu có, mong quý độc giả chia sẻ cách để bản thân không lâm vào tình trạng tồi tệ hơn nữa. Chân thành cảm ơn.
Quang Huy
Chào bạn Quang Huy,
Đọc tâm sự của bạn, Tâm Tịnh cảm nhận được nỗi lo lắng và bất an trong lòng bạn. Cuộc sống hiện đại với nhịp độ nhanh và áp lực từ công việc, mối quan hệ có thể khiến tâm trạng con người trở nên mệt mỏi và dễ bị kích động. Tuy nhiên, điều đáng quý là bạn đã nhận ra vấn đề và mong muốn tìm cách cải thiện. Tâm Tịnh xin chia sẻ cùng bạn vài suy nghĩ từ góc nhìn Phật giáo, hy vọng có thể giúp bạn tìm lại sự bình an và cân bằng trong tâm hồn.
1. Nhìn sâu vào nguồn cơn của sân hận: “Vạn pháp do tâm sinh”
Trong giáo lý nhà Phật, mọi cảm xúc đều khởi nguồn từ tâm. Khi bạn dễ nóng giận với đồng nghiệp, dù không có chuyện lớn, đó có thể là dấu hiệu cho thấy tâm bạn đang chịu áp lực ngầm từ những điều chưa được giải tỏa. Đức Phật dạy: “Giữ tâm ý trong sạch, vì tâm ý là nguồn cội của mọi hành động” (Kinh Pháp Cú). Sự bực bội của bạn không hẳn chỉ vì hành động của người khác, mà còn do cách bạn tiếp nhận và phản ứng với chúng.
Hãy thử đặt câu hỏi: “Điều gì thực sự khiến mình khó chịu?”. Ví dụ, khi một đồng nghiệp vô tình nói điều bạn cảm thấy thiếu tôn trọng, liệu có phải bạn đang kỳ vọng họ phải đối xử với mình theo cách nhất định? Hay nỗi lo âu về việc bị đánh giá thấp trong công việc đang len lỏi vào tâm trí bạn? Sân hận thường là lớp vỏ che đậy cho nỗi sợ hãi hoặc tổn thương sâu xa. Nhận diện được điều này, bạn sẽ không còn bị cảm xúc dẫn dắt một cách mù quáng.
2. Thực tập chánh niệm: Dừng lại để quan sát
Bạn chia sẻ rằng mỗi tối, những suy nghĩ tiêu cực về lời nói của người khác lại ùa về. Đây chính là lúc cần áp dụng pháp môn “quán niệm hơi thở” hoặc “thiền định”. Khi tâm trí chìm vào vòng xoáy của quá khứ, hãy nhẹ nhàng hướng sự chú ý vào hơi thở. Đếm từ 1 đến 10, cảm nhận không khí đi vào và ra khỏi lỗ mũi. Cách này giúp bạn tách khỏi dòng suy nghĩ miên man, trở về với hiện tại.
Một ví dụ cụ thể: Nếu bạn cảm thấy bực bội vì lời nói của ai đó, hãy dừng lại 3 giây trước khi phản ứng. Hít thở sâu và tự hỏi: “Mình đang cảm thấy gì? Liệu phản ứng này có làm mình và người khác nhẹ lòng không?”. Đức Phật dạy về “Chánh ngữ” (lời nói chân chính) trong Bát Chánh Đạo: Lời nói cần xuất phát từ sự tỉnh thức, không gây tổn thương. Khi bạn tạm dừng để lắng nghe chính mình, bạn đang trao cho bản thân cơ hội chuyển hóa cảm xúc.
3. Nuôi dưỡng lòng từ bi: Thấu hiểu để buông bỏ
Sân hận giống như ngọn lửa thiêu đốt chính mình trước khi lan sang người khác. Trong kinh Từ Bi, Đức Phật nhắc nhở: “Hãy rải lòng từ đến tất cả chúng sinh, như người mẹ che chở đứa con duy nhất”. Điều này không có nghĩa bạn phải chịu đựng mọi thứ, mà là học cách đối diện với khó khăn bằng trái tim rộng mở.
Thử áp dụng phương pháp “thiền từ tâm” mỗi sáng:
Ngồi yên tĩnh, tưởng tượng ánh sáng từ trái tim mình tỏa ra, bao trùm đồng nghiệp, người thân, và cả những người khiến bạn khó chịu.
Lặp lại câu: “Cầu mong tôi được bình an. Cầu mong họ được hạnh phúc”.
Khi bạn chủ động gửi đi năng lượng tích cực, tâm bạn sẽ dần mềm lại. Bạn cũng có thể nghĩ về hoàn cảnh của đồng nghiệp: Biết đâu họ cũng đang chịu áp lực riêng, hoặc cách họ cư xử chỉ là thói quen vô tình? Sự thấu hiểu này giúp bạn giảm bớt phán xét và giữ tâm thản nhiên.
4. Buông bỏ chấp trước: “Như bong bóng nước, đừng bám víu”
Bạn tâm sự rằng mình hay suy nghĩ về cách người khác đối xử với mình. Đây chính là biểu hiện của “chấp ngã” – sự bám víu vào cái tôi. Đạo Phật giảng rằng mọi khổ đau đều sinh ra từ tham ái và chấp thủ. Khi bạn quá để tâm đến việc người khác nghĩ gì về mình, bạn đang vô tình trao cho họ quyền kiểm soát cảm xúc của chính mình.
Hãy nhớ đến ví dụ về chiếc lá: Nếu ai đó ném chiếc lá vào bạn, bạn có thể dễ dàng gạt nó đi. Nhưng nếu bạn ôm chặt chiếc lá ấy, nó sẽ khiến bạn đau đớn. Tương tự, lời nói của người khác chỉ ảnh hưởng đến bạn khi bạn cho phép chúng bám rễ trong tâm. Thay vì tự hỏi “Tại sao họ lại nói vậy với mình?”, hãy chuyển sang câu hỏi: “Mình có thể học được điều gì từ tình huống này?”.
5. Tìm sự hỗ trợ: Kết nối và chia sẻ
Bạn lo lắng về việc có mắc trầm cảm không. Dù Tâm Tịnh không phải bác sĩ, nhưng tôi khuyên bạn nên tìm gặp chuyên gia tâm lý nếu cảm xúc tiêu cực kéo dài. Đạo Phật không phủ nhận việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ y học hiện đại, bởi “thân và tâm là một”. Bên cạnh đó, bạn có thể tham gia các khóa thiền tại chùa hoặc nhóm thiền cộng đồng. Ở đó, bạn sẽ gặp những người cùng chí hướng, học cách lắng nghe và được lắng nghe.
Lời kết
Quang Huy thân mến,
Những gì bạn đang trải qua không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối, mà là cơ hội để bạn nhìn lại và chuyển hóa tâm mình. Như một đóa sen vươn lên từ bùn lầy, sự bình an cũng cần được nuôi dưỡng từ những khó khăn. Hãy kiên nhẫn với chính mình, đừng trách cứ bản thân vì những lần “lỡ lời”. Mỗi ngày, bạn có thể bắt đầu bằng một hơi thở ý thức, một nụ cười với đồng nghiệp, hoặc viết nhật ký biết ơn về những điều nhỏ bé.
Đức Phật dạy: “Bạn là chủ nhân của nghiệp, là kẻ thừa tự nghiệp”. Nghiệp ở đây không phải là số phận định sẵn, mà là khả năng thay đổi thói quen tâm lý mỗi ngày. Tôi tin rằng, với sự quyết tâm và lòng từ bi, bạn sẽ tìm thấy sự nhẹ nhàng trong tâm hồn.
Nếu có dịp, bạn hãy đến một ngôi chùa gần nhà, ngồi dưới gốc cây Bồ Đề, và lặng lẽ lắng nghe tiếng chuông chùa ngân vang. Biết đâu, giữa thanh âm tĩnh lặng ấy, bạn sẽ tìm thấy câu trả lời cho riêng mình.
Chúc bạn an lạc,
Tâm Tịnh
