Tại đây, giáo phái Tzu Chi đã cung cấp tài chánh cho 50 ngàn gia đình để xây dựng lại nhà sau khi bão Haiyen tàn phá. Và dù cho các nhóm Phật tử về phương diện truyền thống tỏ ra kém năng nổ trong việc truyền giáo so với các tín hữu Thiên Chúa Giáo, nhưng truyền thống ấy đang thay đổi.
Trên trang nhất (front page) của website nổi tiếng BBC (Anh quốc), phần tin Á châu vào ngày 30 tháng 1, 2014, ngày giao thừa tại Á châu, đã có một bài viết nổi bật của nữ ký giả Cindy Bui, từ Đài Loan, với tựa đề “Meeting Taiwan’s new-age Buddhists”.
Bài này thu hút ngay sự chú ý của chúng tôi. Vì sao?
Chúng tôi là Phật tử, thì cũng muốn biết cơ quan truyền thông lớn của thế giới BBC viết về đạo Phật và Phật tử như thế nào? Trong tựa đề này còn có một chữ thật quan trọng, đó là Phật tử thời đại mới (new-age Buddhists) của Đài Loan, vậy thì Phật tử thời đại mới là gì, có đặc điểm gì, và khác với Phật tử truyền thống, Phật tử của thời cũ ra sao? Ngoài ra, chúng tôi cũng muốn tò mò tìm hiểu về đạo Phật tại Đài Loan có gì lạ, so với Phật giáo các quốc gia khác?
Chúng tôi có dịp đi nhiều nước và nhiều nơi và thăm viếng nhiều chùa chiền từ Nam Tông đến Bắc Tông, từ Đại Thừa đến Tiểu Thừa, và cũng có dịp đến Đài Loan nhưng chưa thật sự hiểu nhiều về Phật giáo của nước này, nên đây cũng là dịp để đọc, để hiểu thêm.
Phong trào Phật tử giúp đỡ người nghèo khó ngày càng gia tăng. Photo courtesy: BBC
Tại miền Bắc California, nơi tôi ở, có một thiền viện Đài Loan rất nổi tiếng, đó là Chung Tai Zen Center, hay Zen Center of Sunnyvale. Và đôi khi, chúng tôi có dịp đến vào dịp đầu năm để lễ Phật và thọ trai nơi đây. Nhờ vậy, chúng tôi có chút “tiếp xúc” một chút với Phật giáo Đài Loan, nhưng thật sự còn ở “bên ngoài” của nền Phật giáo nước này, chưa thật sự “bước vào bên trong”. Do vậy, bài viết của Cindy Bui khiến chúng tôi chú tâm khi mới đọc tựa đề.
Vòng vo ngoài lề một chút, Phật giáo tuy mới nhập vào Hoa Kỳ không lâu, nhưng tại nơi đây, có nhiều tông phái Phật giáo khác nhau trên thế giới tụ hội về, như Phật giáo Trung Quốc, Phật giáo Đài Loan, Phật giáo Tây Tạng, Phật giáo Nhật Bản, Phật giáo Sri Lanka, Phật giáo Thái Lan, kể cả Phật Giáo Việt Nam (như của thiền sư Thích Nhất Hạnh, Thích Thiên Ân, Thích Hằng Trường,…) Trong sự đa dạng đó, Phật giáo Đài Loan có sự hiện hữu khá sinh động tại Bắc California. Có dịp, chúng tôi sẽ gửi đến qúy độc giả phóng sự về các tông phái Phật giáo tại California.
Phong trào Phật tử giúp đỡ người nghèo khó ngày càng gia tăng. Photo courtesy: BBC
Bài báo nói trên mở đầu như sau: “Phân loại một đống lớn những quần áo cũ và các vật dụng gia đình đã sử dụng, bà Hsiao Hsiu-chu là biểu tượng, là hình ảnh của một người Phật tử thời đại mới.
Là một người về hưu 63 tuổi thường tu tập Phật giáo bằng cách cầu nguyện ở các ngôi chùa, thế nhưng bây giờ, bà ta tình nguyện đi làm thiện nguyện 7 ngày trong tuần tại một trung tâm tái chế (recycling center) để gây quỹ cho Giáo Hội Phật Giáo Tzu Chi của Đài Loan”.
Bà Hsiao nói: “Tôi không có thời gian đi lễ chùa. Cầu nguyện cũng không quan trọng. Đến đây mỗi ngày cũng giống như cầu nguyện vậy.
Bà Hsiao cho rằng giúp đỡ người nghèo ưu tiên hơn cầu nguyện. Photo courtesy: BBC
Đạo Phật là một tôn giáo lớn vào hàng thứ tư trên thế giới, có số Phật tử đông từ nửa tỷ người đến một tỷ người. Thế nhưng, đây không phải là cách mà hầu hết Phật tử tu tập Phật giáo trong thế giới nói tiếng Hoa hay ngay cả trong các Hội Phật giáo không nói tiếng Hoa.
Niềm tin của họ thường là tịnh tâm, tự hướng về chính mình để cầu nguyện cho sự phù hộ, che chở trong đời sống hiện tiền và sẽ được tái sinh vào đời sống tốt đẹp hơn sau khi qua đời.
Đó chính là truyền thống Phật tử tự tu tập qua bao ngàn năm nay, là cách tu tập của Phật tử truyền thống.
Thế nhưng, Đài Loan đang dẫn đạo một phong trào tuy lặng lẽ, nhưng rất mạnh mẽ, là biến đổi Phật giáo truyền thống sang Phật giáo thời đại mới, biển đổi nhiều người như bà Hsiao, từ người chỉ biết tin tưởng (believers) trở thành nhà hành động (doers).
Phật tử thời đại mới không chủ trương đốt tiền vàng mã, không thắp nhang, vì không có lợi cho môi trường. Đi chùa cũng không phải là chuyện ưu tiên, ngay cả nhiều người còn cau mày khi thấy cảnh cầu nguyện quá nhiều.
Lễ hằng thuận (cưới) tập thể tại Đài Loan. Photo courtesy: BBC
Vậy thì Phật tử thời đại mới chủ trương điều gì?
Bài báo viết: Tâm điểm hiện nay là những điều mà người Đài Loan gọi là “Đạo Phật nhân ái” hay “đạo Phật nhân bản” (humanistic Buddhism), và đó chính là một đạo Phật quan tâm đến tha nhân, và vì xã hội. Đạo Phật thời đại mới này đưa Phật tử trở lại những nguyên tắc căn bản của Phật giáo, đó là Bát Chánh Đạo, như chánh ngữ (speaking good words), chánh niệm (thinking good thoughts) và chánh tinh tiến (doing good deeds).
Theo nhận xét của Hòa thượng Hsin Bao, chưởng giáo của Hội Phật Giáo Fo Guang Shan Đài Loan, thì “theo Đạo Phật, tạo ra công đức cho chính mình thôi thì chưa đủ, mà Phật tử còn phải tạo công đức cho người khác. Chúng tôi sẽ cố gắng giúp đỡ càng nhiều người càng tốt để trút bỏ khổ đau.”
Chính quan niệm này đã giúp các tổ chức Phật tử hàng đầu của Đài Loan phát triển theo những đường lối không lường trước được.”
Cơ sở Tzu Chi, phong trào tiền phong của Phật tử thời đại mới, đã có 7 triệu Phật tử hội viên, gồm cả 2 triệu Phật tử tại hải ngoại.”
100 ngàn tình nguyện viên của phong trào này có mặt ở khắp nơi trong bộ áo màu xanh và quần dài màu trắng biểu tượng của phong trào này.
Họ làm nhiều việc như tái chế các chai nhựa để gây quỹ từ thiện, lo lắng cho người già sống neo đơn, mang lại sự giúp đỡ cho những gia đình nghèo nàn, túng thiếu, hay đang ở trong tình trạng hiễm nguy, dạy kèm cho trẻ em hay cứu trợ thiên tai,…
Một tông phái rất có ảnh hưởng khác của Đài Loan là Dharma Drum Mountain thường xuyên tổ chức các lớp “Phật giáo 101” để dạy mọi người cách ứng dụng Phật pháp vào đời sống.
Trong một lớp học gần đây cho 200 người, một nhà tâm lý học đã áp dụng Phật pháp về cách để nhận ra và điều trị những cảm giác tiêu cực hay bi quan, và làm sao giải quyết các mối quan hệ gia đình bị gặp phải các vấn đề phức tạp.
Nhà tâm lý học Yang Pei đã nói với lớp học” Giáo lý của Phật giáo có thể được áp dụng mỗi ngày, và đâu là chỗ tốt nhất để ứng dụng? Đó chính là gia đình của bạn!
Ngoài ra, tông phái Fo Guang Shan còn tổ chức các trại họp bạn tuổi trẻ dành cho các em thiếu niên.
Giáo sư Kuo Cheng-tian của trường Đại Học Quốc Gia Chengchi nói rằng: “Những tổ chức này rất khác biệt với Phật giáo truyền thống. Họ nhấn mạnh đến yếu tố cư sĩ (lay believers) điều hành chùa chiền và các tổ chức Phật giáo, chứ không phải phải là tu sĩ mới được làm như thế. Họ sử dụng cư sĩ (ordinary believers) để lãnh đạo các sứ mệnh từ thiện.”
Hiện nay, không rõ có bao nhiêu Phật tử trên thế giới này. Phật giáo không phải là một tôn giáo có tổ chức (institutionalised religion) và nhiều Phật tử có khi còn tin vào những tôn giáo khác. Thế nhưng, một số ước đoán cho rằng có đến nửa tỷ đến một tỷ Phật tử trên trái đất này. Và Phật giáo là tôn giáo lớn vào hàng thứ tư trên thế giới.
Điều làm cho Phật giáo Đài Loan trở nên độc đáo chính là sự nhấn mạnh đến việc cứu giúp xã hội. Ví dụ như giáo phái Tzu Chi đã cung cấp cứu trợ cho nạn nhân thiên tai ở 84 quốc gia, kể cả ở Phi Luật Tân. Tại đây, giáo phái Tzu Chi đã cung cấp tài chánh cho 50 ngàn gia đình để xây dựng lại nhà sau khi bão Haiyen tàn phá.
Và dù cho các nhóm Phật tử về phương diện truyền thống tỏ ra kém năng nổ trong việc truyền giáo so với các tín hữu Thiên Chúa Giáo, nhưng truyền thống ấy đang thay đổi.
Các tông phái Phật giáo lớn ở Đài Loan có các hệ thống truyền hình riêng, nhà xuất bản riêng, cơ quan thông tấn riêng, cũng như bệnh viện và trường đại học riêng. Các tông phái này gửi các tình nguyện viên đến các trường học để dạy dỗ trẻ em về các hành vi xử thế tốt đẹp qua những câu chuyện kể.
Nhưng, những tình nguyện viên này không tỏ ra những nỗ lực để chuyển đạo đối với người khác đạo. Phát ngôn nhân Chien Tung-yuan của tông phái Tzu Chi nói: “Chúng tôi thấy không cần thiết để bạn đổi đạo. Chúng tôi không nhắm đến việc quy y. Ngay thoạt đầu, Đức Phật dạy mọi người hãy giúp đỡ những ai đang chịu khổ đau, không có điều kiện nào, và cũng không mong đền đáp.:
Sự thay đổi cái cách thực hành Phật giáo không chỉ dẫn tới sự phục hồi tôn giáo ở Đài Loan và còn bành trướng ra trên thế giới.
Tông phái Guang Shan có đến 200 chùa trên thế giới, bao gồm 20 chùa ở châu Âu, 24 chùa ở Mỹ, không phải chỉ cho người Đài Loan ở ngoại quốc mà còn cho cả các dân bản xứ ở những nơi chùa tọa lạc.
Tông phái Dharma Drum Mountain có đến 125 chi nhánh trên thế giới, trong lúc đó tông phái Tzu Chi có nhiều chi nhánh ở 48 quốc gia. Tại Malaysia, số Phật tử nhảy vọt lên từ 100 ngàn đến 1 triệu Phật tử trong năm qua.
Trong sự bành trướng Phật giáo ra thế giới, có câu chuyện “Giòng nước ngược” (1) đáng chú ý. Đó là sự truyền đạo Phật từ Đài Loan sang Trung Quốc.
Vào năm 1949, khi Mao Trạch Đông chiếm Trung Hoa lục địa, Quốc Dân Đảng của tổng thống Tưởng Giới Thạch lúc ấy dẫn đoàn tỵ nạn sang đảo Đài Loan lập quốc. Trong đoàn tỵ nạn ấy, có những đại sư, hòa thượng uy tín của Phật giáo Trung Quốc. Và nhờ những hòa thượng đạo cao đức trọng này, đạo Phật ở Đài Loan phát triển vững chắc.
Qua thống kê trên đây từ Wikipedia (Bách Khoa Toàn Thư Mở) vào năm 2005, thì dân số Đài Loan là 23,036,087 người, trong đó có 18,724,823 có theo tôn giáo và số lượng tín đồ của Phật Giáo là 8,086,000, chiếm 35.1%, đạo Lão có 7,600,000, chiếm 33%; Tin Lành có 605 ngàn tín hữu, chiếm tỷ lệ 2.6%, và Thiên Chúa Giáo có 298 ngàn người, chiếm 1.3%. Thống kê này cho thấy Phật giáo giữ địa vị vững vàng trong xã hội Đài Loan, và từ đó lan ra khoảng 50 quốc gia khác.
Ảnh hưởng của Phật giáo Tây Tạng và Đài Loan hiện nay ở Mỹ là rất dữ dội.
Ngoài các hướng bành trướng sang châu Âu, châu Mỹ và châu Phi, Phật giáo Đài Loan còn chảy một “giòng nước ngược” (1) cực mạnh vào Trung Hoa lục địa.
Pháp chủ Hsin Bao của tông phái Phật giáo Fo Guang Shan nói: “Chúng tôi muốn dùng Đài Loan làm bản địa để truyền bá Phật giáo sang Trung Hoa lục địa và toàn thể thế giới.”
Đài Loan cũng sẽ giúp Trung Hoa lục địa phục hưng Phật giáo. Mặc dù Phật giáo có lịch sử 2000 năm ở Trung quốc với những đại sư lừng danh và một nền Phật học vĩ đại, thế nhưng trong mấy thế kỷ qua, Phật giáo đã giảm mức ảnh hưởng và tầm quan trọng trong xã hội và vị thế vì chiến tranh, biến loạn chính trị, sự hoài nghi và cũng vì sự chú trọng đối với hiện đại hóa.
Ngày nay, hàng triệu người Trung Quốc nghe băng thuyết pháp của các đại sư Đài Loan qua DVD và MP3. Họ tải xuống những bài giảng pháp từ trang mạng và truyền bá với nhau cũng bằng trang mạng.
Nhờ vào mối bang giao giữa hai cựu thù Trung Hoa lục địa và Đài Loan đang được cải tiến, cho nên nhiều tu sĩ lãnh đạo Phật giáo cũng như Phật tử Trung hoa có dịp sang Đài Loan. Và Phật tử Đài Loan cũng dễ dàng hơn để truyền bá Phật pháp sang Hoa lục, ngay cả dưới hình thức ít ồn ào như qua trùng tu chùa chiền và khuyến khích các câu lạc bộ tụng kinh, giống như các nhóm nghiên cứu Thánh kinh vậy.
Nhờ ảnh hưởng của lời kêu gọi từ cố Hòa thượng Taixu về dự cống hiến cho xã hội để đạt đến giác ngộ, chính các hòa thượng và Phật tử đã thực hiện được ý niệm này. Phật giáo thời đại mới còn chịu sự ảnh hưởng của đạo Tin Lành, ít ra trong lãnh vực làm từ thiện.
Hiện nay, sự tăng trưởng của sự giàu có ở Đài Loan cũng có nghĩa rằng giai cấp trung lưu, nhất là giới lão niên, có nhiều tiền của và thời gian để giúp đỡ tha nhân, bởi vì họ cũng cần tìm ý nghĩa cho cuộc đời của họ.
Trở lại câu chuyện ở trên, nhiều quần áo cũ được đưa đến trung tâm tái chế để cho bà Hsiao phân loại. Bà nói rằng việc ứng dụng Phật Pháp đã mang lại cho bà sức mạnh đủ để vượt qua cái chết đột ngột của người mẹ và cả việc cải thiện mối quan hệ của bà với các con cái.
Bà Hsiao tâm sự: “Điều đó đã mở ra cái nút thắt trong tim tôi”. Rồi bà khuyên các Phật tử khác: “Không chỉ tin vào đạo Phật, mà hãy làm một điều gì đó để giúp tha nhân.”
Phật giáo ở Trung Hoa
Với tình trạng căng thẳng đang gia tăng trong một xã hội đang đổi thay nhanh chóng, người dân Trung Quốc đang ngày càng chuyển sang Phật giáo.
Thế nhưng, theo học giả Fu Xinyi của trường đại học Nanjing, chuyên về Phật học, thì trong lúc nhiều tiền bạc đổ vô việc xây dựng lại chùa chiền vốn bị phá hủy trong cuộc Cách Mạng Văn Hóa, và trong lúc chùa chiền thu được nhiều tiền từ tiền vé vào cửa hay tiền cúng dường, chùa chiền ở Trung Quốc không có thói quen giúp đỡ xã hội. Giáo sư Fu nói trên nhận xét: “Họ xây dựng chùa vì du lịch, vì tiền, nhưng họ không biết truyền bá Phật pháp. Đây là điều đáng tiếc. Xã hội có quá nhiều vấn đề, Phật giáo phải đóng vai trò giúp đỡ con người và hướng dẫn tâm linh cho họ.”
Giáo sư nói rằng Trung quốc có thể học từ Đài Loan, nhưng sự nghi ngờ của chính phủ về tôn giáo đã hạn chế Phật tử Đài Loan truyền bá một “Đạo Phật Nhân Bản”, hay đạo Phật thời đại mới, sang Trung quốc.
Giáo sư Fu nói: “Họ có thể truyền bá Phật pháp, thế nhưng hành động của họ không to lớn như tại Đài Loan, vì chính phủ cảm thấy bị đe dọa.”
Dẫu vậy, lãnh tụ Trung quốc và nhân dân Trung quốc đang trở nên ngày càng quen thuộc hơn với Phật giáo Đài Loan.
Tzu Chi là tổ chức tôn giáo phi chính phủ đầu tiên của ngoại quốc được giấy phép thiết lập một chi nhánh ở Trung quốc.
Chủ tịch Tập Cận Bình vừa tiếp Hòa thượng chưởng môn của tông phái Fo Guang Shan, một tu sĩ được ngưỡng mộ ở Trung hoa lục địa.
Các lãnh tụ Trung Hoa lục địa đang ý thức rằng Phật giáo có thể là một lực ổn định hóa trong xã hội.
Tâm Phương Nguyễn Xuân Nam
Ghi chú:
(1) Giòng Nước Ngược: Tựa sách bút ký hành hương Ấn Độ, Nepal của Tâm Phương Nguyễn Xuân Nam
