Trong cuộc sống vật chất ở thế gian, giá trị nhân bản là điều thiêng liêng và cao quý, giá trị ấy ngày nay góp phần quan trọng vào mọi mặt của đời sống xã hội. Từ một giá trị nhân văn truyền thống ấy đã tôn vinh ngày lễ Vu Lan ngày nay là một ngày lễ văn hóa mang tính nhân văn chứa những giá trị đạo đức của tình người chứ không còn là một ngày lễ tôn giáo.
Xã hội chúng ta ngày càng phát triển, giá trị vật chất và tinh thần ngày được nâng cao, nhịp sống ngày càng sôi động cũng ít nhiều cuốn đi giá trị văn hóa truyền thống gia đình. Đến lúc mỗi người chúng ta, mỗi gia đình cần phải khách quan nhìn nhận để có hành động thiết thực xây dựng văn hóa nhân bản của một gia đình trên cái nôi truyền thống và hiện đại.
Nhân ngày Vu Lan, chúng ta cùng nhau nói về văn hóa nhân bản của một gia đình người Việt. Người Việt chúng ta dù sống nơi đâu cũng luôn coi trọng văn hóa gia đình vì đó là bản sắc văn hóa dân tộc, cũng là nền tảng cơ bản xây dựng gia đình hạnh phúc. Nói đến văn hóa gia đình thì mang nội dung và ý nghĩa rất cao lớn. Đó cũng chính là những gì mọi người chúng ta cùng nhau tâm huyết xây dựng một mái nhà ấm cúng được hình thành và gắn bó bởi hôn nhân và huyết thống vun đắp xây dựng bằng cả cuộc đời cho mối quan hệ ruột thịt ngày một bền chặt, cao đẹp, thiêng liêng và trường tồn.
Mỗi người con Việt chúng ta, dù là bất kỳ ai đang sống ở mọi phương trời nào và đang làm gì vẫn không quên được những câu ca dao tục ngữ ca ngợi công lao to lớn dưỡng dục của hai đấng sinh thành, những người cao cả ấy đã góp phần hun đúc nên một nền văn hóa gia đình bền vững.
“Đi khắp thế gian không ai tốt bằng mẹ
Gánh nặng cuộc đời, không ai khổ bằng cha
Biển cả mênh mông không đong đầy tình mẹ
Mây trời lồng lộng không phủ kín công cha
Ai còn mẹ xin đừng làm mẹ khóc
Đừng để buồn lên mắt mẹ nghe không”
Quả thật, nền tảng văn hóa gia đình là yếu tố để xây dựng xã hội ngày càng tốt đẹp. Vì thế, với truyền thống “hộ quốc, an dân” những giá trị đạo đức tốt đẹp của Phật Giáo đã góp phần vào việc xây dựng một xã hội hài hòa đầy tính nhân văn, lễ Vu Lan đã tôn vinh được vai trò đạo hiếu trong đời sống gia đình là điều cần thiết đối với giới trẻ ngày nay.
Xuất phát từ ý nghĩa đó, ngày nay giá trị nhân bản ngày lễ Vu Lan càng được khẳng định sâu sắc trong đời sống dân tộc, là một ngày lễ mang tính tâm linh quan trọng trong đồng bào Phật tử nhưng cũng là ngày hội văn hóa của toàn dân. Đây cũng chính là dịp để những bổn phận làm con trong gia đình bày tỏ tấm lòng của mình đối với hai bậc cao cả. Dù thời gian có trôi đi lặng lẽ, công việc mưu sinh luôn bận rộn nhưng mỗi người con trong gia đình đều luôn giành những lời cầu nguyện chân thành tốt đẹp nhất đến với cha mẹ yêu quý của mình, đấy cũng chính là hình ảnh quen thuộc với mọi người chúng ta cứ mỗi dịp mùa Vu Lan về.
Như văn hóa phương Tây có “Ngày Của Mẹ” thì Việt Nam có “Ngày Lễ Vu Lan” đã gợi lại trong tâm hồn của không ít người con Việt về một hình ảnh cha mẹ mình suốt đời hy sinh tần tảo được hiện lại một cách sống động và chân thực nhất. Những giọt mồ hôi và sự hy sinh vô bờ bến của cha mẹ đã giành cho họ được thức tỉnh và nâng niu nhất. Lễ hội Vu Lan tuy là ngày lễ truyền thống của đạo Phật, nhưng do giá trị nhân bản đi vào cuộc sống nhân sinh của ngày lễ này mà đối với nhiều nơi trên cả nước cũng đã gần như trở thành ngày báo hiếu của cả cộng đồng.
Thiết nghĩ, trong thời kỳ kỹ thuật số hiện nay, khi mà bên cạnh những yếu tố tiến bộ của xã hội văn minh, khoa học tiên tiến hiện đại đem lại. Vẫn còn đó sự tác động của không ít những giá trị tiêu cực kéo theo sự suy thoái đạo đức của một bộ phận lớp trẻ, do mặt trái của cơ chế thị trường và quá trình hội nhập đưa đến, làm cho không ít người vì xoay tròn trong vòng xoáy mưu sinh, danh vọng hay chạy theo lợi ích của đồng tiền mà bỏ quên cha mẹ, phụ tình phụ mẫu thì tinh thần tôn trọng, đề cao đạo hiếu ngày lễ Vu Lan của Phật giáo lại càng trở nên có ý nghĩa.
Thế nhưng, cũng cần phải khẳng định rằng, giá trị đích thực của chữ hiếu không phải được thể hiện trên những hình thức trống rỗng, mâm cao cổ đầy, khối lượng hàng mã được đốt… Ngược lại, chữ hiếu trong lễ Vu Lan của đạo Phật được thể hiện ở thái độ biết ơn, lòng tri ân thành kính thật sự và bằng chính những hành động thiết thực của thế hệ con cháu đối với bậc sinh thành, dưỡng dục. Có như thế, giá trị chân chính của lễ hội Vu Lan mới được ghi nhận và có sức lan toả, trở thành ngày đạo hiếu của người con Phật tử và toàn dân tộc.
Với tất cả ý nghĩa mang tính nhân bản sâu sắc như thế, lễ Vu lan ngày nay thật sự đi vào tâm thức đời sống văn hóa tâm linh con người, có thể xem là một ngày tôn vinh văn hóa truyền thống gia đình Việt. Nó không chỉ kết nối mọi gia đình bà con huyết thống ở một đời trong một gia đình, một họ tộc mà còn thắt chặt với nhau bằng cái tình đồng bào, tình nhân loại thông qua mọi thời gian và mọi không gian. Giá trị lớn nhất của lễ Vu lan là xây dựng được một thái độ sống, một nếp sống giải thoát tất cả các khổ đau hệ lụy; trên hết là hướng tâm đến việc thiết lập hạnh phúc và an lạc trong cuộc sống ở hiện tại.
Thích Giác Thiện – Trụ trì chùa Từ Quang ( Tp.HCM )
