Đoàn làm việc trong 10 ngày (từ ngày 19/12-29/12/2022). Theo dự kiến đoàn sẽ sưu khảo hết 41 chùa tại huyện và thành phố Cao Lãnh. Kết thúc 10 ngày, đoàn chỉ sưu khảo được 20/41 chùa, bao gồm 12/14 chùa thuộc huyện Cao Lãnh, và 8/27 chùa thuộc thành phố Cao Lãnh, hoàn thành một nửa kế hoạch.
Đây là chuyến du khảo đầu tiên của chiếc xe 16 chỗ (đã tân trang còn 10 ghế) do Phật tử Phổ Thành Tiến tặng cho Tu viện Huệ Quang, đã được dùng vào việc sưu tầm của Thư viện. Nhờ chiếc xe này mà công tác được thuận tiện hơn rất nhiều.
Đoàn làm việc gồm có: Thầy Không Hạnh, Thầy Văn Quang, Anh Quốc, Duy Linh, Diệu Thu, Huỳnh Nhi và Thanh Dương (Pi). Tăng cường: thầy Hữu Chơn, thầy Thị Tâm, Tuấn Linh và chú Minh Hiển.
Dẫn đoàn có TT. Thích Minh Thuận, thành viên điều hành Trung tâm Dịch thuật Hán Nôm Huệ Quang, quê ở Cao Lãnh-Đồng Tháp.
Vì xác định Cao Lãnh là “đất Phật” có nhiều chùa xưa và nhiều bậc cao tăng xuất hiện, nên Thư viện đã chọn cách sưu khảo đồng loạt hết các chùa thay vì chỉ tập trung vào một số ngôi cổ tự như ở các địa phương khác, để không chỉ hỗ trợ công tác bảo tồn và phục vụ nghiên cứu tại Thư viện Huệ Quang mà còn giúp Phật giáo địa phương có được nguồn tư liệu cấp một biên soạn các bộ tiểu sử các chùa, hành trạng chư thiền đức tăng ni trong tỉnh.
Cao Lãnh cũng là quê hương của Thầy chúng tôi – cố Hòa thượng Thích Huệ Hưng, cố Hòa thượng Thích Minh Cảnh, nơi mà sau khi các anh em xuất gia hết, gia đình đã hiến hết khoảnh đất để gầy dựng chùa Phước Thạnh.
Cũng như sưu khảo ở các nơi khác, tiêu chí về chất lượng và đối tượng sưu khảo của Thư viện không thay đổi:
1. Kinh sách Hán Nôm, sách báo Phật giáo xưa, các bản thảo chép tay, nội san – kỷ yếu bổn tự
2. Mộc bản (chụp hình và rập bản)
3. Liễn đối (chụp kỹ liễn đối gỗ và liễn đối xưa)
4. Long vị tổ-Linh vị cổ (chụp thêm mặt sau long vị tổ và các linh vị có khắc năm sinh, năm tịch phía sau)
5. Pháp quyển, phái quy y
6. Tháp và bia tháp
7. Tượng, tranh thờ, Pháp khí
8. Hình ảnh xưa còn lưu trong chùa
9. Khế ước điền thổ (giấy tờ đất đai xưa, có ý nghĩa về lịch sử văn hóa)
10. Kiến trúc (tổng quát, các gian nhà, các gian thờ, khung sườn, …)
11. Không ảnh (toàn cảnh chùa, địa thế chùa, cổng chùa, các gian chùa, các khu tháp mộ…)
Trong suốt 10 ngày, đoàn nương náu tại Tổ đình Bửu Lâm, ngôi cổ tự được cho là xuất hiện sau ngôi chùa xưa nhất ở Sài Gòn (Tổ đình Giác Lâm) có 4 năm, tức khoảng năm 1748. Có lẽ vậy, nên mọi người trong vùng đều gọi là chùa Tổ. Viện chủ là Hòa thượng Thích Thiện Phương, năm nay đã ngoài 80, rất hoan hỷ với công tác của Thư viện, còn đệ tử Ngài, Thầy Thích Lệ Ngộ, hiện trụ trì Tổ đình Bửu Lâm đã chăm lo chu đáo cho đoàn mọi thứ từ việc ăn ngủ cho đến liên lạc với các chùa. Thầy sắp xếp đâu vào đó nên công việc được thực hiện suôn sẻ, thuận tiện. Và sau chuyến đi, ai cũng có dấu hiệu… tăng ký.
Khi lên thành phố Cao Lãnh trong 3 ngày cuối, cách chùa tầm 30 cây số, chúng tôi vẫn tiếp tục ở lại Bửu Lâm vì các bạn trong đoàn đã mến cảnh, mến người nên vui vẻ di chuyển xa.
Trên thành phố Cao Lãnh, Thầy Nguyên Từ chùa Hòa Long tuy bận rất nhiều công tác cuối năm của Phật giáo địa phương, vẫn tranh thủ dẫn chúng tôi đến các chùa. Nhờ vậy, tuy chỉ có 3 ngày nhưng cũng sưu khảo được một số chùa.
Tại Tổ đình Tân Long, ngoài chụp tư liệu như các chùa khác, Thư viện còn chụp lại toàn bộ 140 mộc bản và rập bản được bộ Quy Sơn Cảnh Sách Cú Thích Ký. Bộ này trước đây rập trên giấy và mực xấu nên các bản in đa phần đều không đẹp, trong khi ván khắc còn rất tốt.
Các ngôi chùa đã hiến tặng tư liệu cho Thư viện:
1. Chùa Thới Long: Ni sư Như Liên tặng toàn bộ sách Hán Nôm còn sót lại (19 bộ).
2. Chùa Phước Thạnh: Ni trưởng trụ trì nói “Phước Thạnh là của Huệ Quang, quý Thầy cần gì cứ mang hết về”. Tuy vậy, sách cũng không còn nhiều, và Thư viện chỉ thỉnh về một số bộ cần thiết (7 bộ).
3. Tổ đình Tân Long: Hòa thượng Thiện Nghĩa tặng hết sách Hán Nôm (19 bộ), có nhiều bộ bị khuyết. 10 năm trước (2012), tôi cùng Thầy tôi là Hòa thượng Thích Minh Cảnh có đến, thầy Thiện Nghĩa khi đó đã hiến tặng hết sách và mộc bản, Thầy tôi chỉ lấy về các bộ chữ Nôm (đều bị hư và khuyết) và nói để lại bộ Luật rập cho chúng học.
4. Chùa Long Tế: Ni trưởng và Ni sư trụ trì tặng các bộ sách tiếng Việt đóng tập xưa.
5. Tổ đình Bửu Lâm: Những sách Hán Nôm cần thiết Thư viện đã chụp lại trong nhiều ngày. Thầy Lệ Ngộ tặng một số sách xưa và một số báo chí Thư viện còn khuyết. Tại đây, Thư viện đã tu bổ gần 100 quyển sách Hán Nôm bị hư hoặc sứt bìa cho chùa.
Các sách mang về đều được ghi ở cuối sách bằng bút lông:
TỔ ĐÌNH/CHÙA……………,
CAO LÃNH-ĐỒNG THÁP
12-2022
Các chùa còn lại của thành phố Cao Lãnh, dự kiến Thư viện sẽ sưu khảo vào cuối năm sau.
Thư viện Huệ Quang xin chân thành tri ân quý chư Tôn đức trụ trì các ngôi chùa ở Cao Lãnh đã rất hoan hỷ tạo điều kiện cho Thư viện thực hiện sứ mệnh của mình. Thư viện xin cảm tạ Hòa thượng Thích Giác Minh (chùa Phong Hòa) và Hòa thượng Thích Bửu Cảnh (Tổ đình Linh Sơn) đã giúp cho Thư viện thêm nhiều kiến văn về Phật giáo địa phương. Thư viện xin đặc biệt tri ân Thầy Lệ Ngộ và Thầy Nguyên Từ, không có hai Thầy, Thư viện khó thực hiện được công tác như đã làm được.
Trong 10 ngày ở chùa Tổ-Bửu Lâm, đoàn cũng được chị Thủy và các bạn thanh niên Phật tử của chùa tiếp đón ân cần với niềm hiếu khách vô bờ của người Nam bộ, giúp cho các bạn Thư viện phấn chấn tinh thần và bịn rịn khi quay về.
Xin cảm niệm ân đức của chư vị tiền tổ và những người đã tiếp sức, giúp Thư viện có một chuyến đi thật ý nghĩa.
Huệ Quang,
Quý đông, Nhâm Dần – 2022
Không Hạnh
